Mogelijk gemaakt door:

Jodium

Het mineraal jodium is essentieel voor de synthese van schildklierhormonen (thyroxine, trijodothyronine), die diverse belangrijke fysiologische processen in het lichaam reguleren. Een jodiumtekort leidt tot vertraagde groei en ontwikkeling, hypothyroïdie, struma en myxoedeem. Bij een kernramp helpt een zeer hoge (eenmalige) dosis jodium om opname van radioactief jodium door de schildklier te blokkeren. Jodium is waarschijnlijk ook belangrijk voor de gezondheid en functie van onder meer slijmvliezen van mond en maag, huid, borstweefsel, speekselklieren en thymus. Jodium heeft een sterke antimicrobiële werking en wordt voor wond- en waterontsmetting gebruikt.

Bronnen

Vis, schaal- en schelpdieren, zeewier en (zee)algen (zoals kelp), zeezout, gejodeerd brood, gejodeerde ontbijtgranen.

Tekenen van een mogelijk tekort

Symptomen van verminderde schildklierwerking en hypothyroïdie/myxoedeem (vermoeidheid, koude-intolerantie, daling stofwisseling, gewichtstoename, moeite met denken, traagheid, opgeblazen gezicht, droge haren, haaruitval, trage hartslag, depressie, oedeem, krakende stem, vergrote schildklier), verstoorde groei en ontwikkeling, cretinisme. Een jodiumtekort is geassocieerd met een grotere kans op schildklierkanker.

Het jodiumgehalte in urine is normaliter 100-200 μg/L; bij zwangere vrouwen dient het jodiumgehalte in urine 150-250 μg/L te zijn. Bij een mild jodiumtekort is het jodiumgehalte in urine 50-100 μg/L (of <150 μg/L tijdens zwangerschap); bij een ernstiger jodiumtekort is het jodiumgehalte in urine <50 μg/L.

Indicaties

Lage jodiuminname met de voeding, jodiumtekort (vegetarisme, weinig vis, zeevoedsel, gejodeerd brood of zout eten)
Hypothyroïdie/myxoedeem (door een te lage jodiuminname)
Fibrocysteuze mastopathie (goedaardige knobbels of cysten in borstweefsel)
Ziekte van Hashimoto (zie gebruiksadviezen)
Kernramp

Contra-indicaties

Hyperthyroïdie
Overgevoeligheid voor jodium

Gebruiksadviezen

Algemeen: de totale dagelijkse inname van jodium uit voeding en voedingssupplementen dient tussen de het aanbevolen minimum (AI, adequate intake) en maximum (UL, upper limit) te liggen.
Jodiumtekort: 400-500 mcg/dag
Fibrocysteuze mastopathie: tijdelijk 1500-6000 mcg/dag (maximaal 6 maanden)
Ziekte van Hashimoto: wees zeer voorzichtig met jodiumsuppletie. Suppleer op geleide van de jodiumconcentratie in urine (UIC, urinary iodine concentration), die 100-300 mcg/l dient te zijn (bij zwangere vrouwen 150-249 mcg/l, bij kinderen
100-200 mcg/l). Begin met een lage dosis jodium en verhoog de dosis langzaam tot de UIC binnen de normaalwaarden ligt.
Kernramp: eenmalige dosis van 16 tot 130 mg (speciale jodiumpillen)

Leeftijd AI (mcg/dag)

1-10 jaar 90

11-14 jaar 120

15-17 jaar 130

≥18 jaar 150

zwangerschap 200

borstvoeding 200

(bron: European Food Safety Authority, 2014)

Leeftijd UL (mcg/dag)

1-3 jaar 200

4-6 jaar 250-300

7-10 jaar 300

11-14 jaar 300-450

15-17 jaar 500-900

≥18 jaar 600-1100

(bron: European Food Safety Authority, American Institute of Medicine)

Interactie

Verschillende rauwe voedingsmiddelen (koolsoorten, spruiten, koolrabi, mais, limabonen, pinda’s, walnoten, zoete aardappelen, cassave, lijnzaad, soja) verhogen de jodiumbehoefte. Deze zijn rijk aan zogenaamde goitrogenen, plantstoffen die de opname van jodium en de vorming van schildklierhormonen belemmeren. Verhitting deactiveert de werking van de goitrogenen.
Halogenen broom en fluor gaan in het lichaam een competitie aan met jodium; een hogere dosering jodium is nodig om deze toxische verbindingen kwijt te raken en de jodiumstatus te normaliseren. Broom zit in haarproducten, vlamvertragers (behang, vloerbedekking, matrassen), bestrijdingsmiddelen en medicijnen (Bisolvon). Fluor wordt gebruikt in tandheelkunde en tandpasta, maar zit ook in medicijnen waaronder het antidepressivum Prozac.
Roken verlaagt de jodiumopname omdat sigaretten thiocyanaten bevatten (vergelijkbaar met goitrogenen). Extra jodium kan gewenst zijn.
Een tekort aan vitamine A, selenium, zink, ijzer en vanadium kan hypothyroïdie veroorzaken en de effecten van een jodiumtekort versterken.
Het medicijn amiodaron heeft een hoog jodiumgehalte. Neem geen extra jodium in. Controleer of een medicijn jodium bevat; als dit het geval is extra jodium mijden.
Een veel voorkomende kleurstof in voeding, erythrosine, bevat veel jodium. Een groot deel daarvan is niet biologisch beschikbaar en wordt uitgescheiden via de urine, waardoor het jodiumgehalte in urineanalyses wordt beïnvloed.

Veiligheid

Een te hoge jodiuminname kan hyperthyroïdie, maar ook struma, hypothyroïdie en de ziekte van Hashimoto (autoimmuunthyroïditis) veroorzaken en dient vermeden te worden (zie gebruiksadviezen).

Literatuur

1. Iodine. Monograph. Altern Med Rev. 2010;15:273-8.

2.. Zimmermann M et al. Iodine. Adv Nutr. 2013;4:262-4.

3. Verkaik-Kloosterman J et al. Reduction of salt: will iodine intake remain adequate in The Netherlands? Br J Nutr. 2010;104:1712-8.

4. Zimmermann MB. Iodine deficiency. Endocr Rev. 2009;30:376-408.

5. Skeaff SA. Iodine deficiency in pregnancy: the effect on neurodevelopment in the child. Nutrients. 2011;3:265-73.

6. Andersson M et al. Iodine deficiency in Europe: a continuing public health problem. World Health Organization 2007; ISBN 9789241593960.

7. Zimmermann MB et al. Iodine intake as a risk factor for thyroid cancer: a comprehensive review of animal and human studies. Thyroid Res. 2015;8:8.

8. Wang B et al. U-shaped relationship between iodine status and thyroid autoimmunity risk in adults. Eur J Endocrinol.
2019;181:255-66.

9. Van Heek L et al. Avoidance of iodine deficiency/excess during pregnancy in Hashimoto's thyroiditis. Nuklearmedizin.
2021;60:266-71.

Terug