Groene thee vindt zijn oorsprong in Zuidoost-Azië en wordt daar al duizenden jaren gedronken. Nu er steeds meer bekend is over de vele gezondheidsbevorderende eigenschappen van groene thee, wordt het ook in het westen steeds populairder. De vele onderzoeken die inmiddels zijn gedaan met groene thee laten zien dat groene thee bijdraagt aan een lang en gezond leven. Het kan onder andere bijdragen aan de preventie en behandeling van een scala aan chronische en niet-chronische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, metabool syndroom, suikerziekte en neurodegeneratieve ziekten.
Groene thee wordt bereid van de jonge bladeren van de theeplant (Camellia sinensis). De theebladeren worden met stoom behandeld, waardoor enzymen worden geïnactiveerd en belangrijke inhoudsstoffen behouden blijven, en vervolgens gedroogd. Groene thee bevat veel polyfenolen waarvan de meest voorkomende catechinen zijn. Het zijn deze catechinen die met name verantwoordelijk worden gehouden voor de gezondheidseffecten van groene thee. De belangrijkste en krachtigste catechine in groene thee is epigallocatechinegallaat (EGCG). Daarnaast bevat groene thee andere stoffen zoals eiwitten, aminozuren (met name L-theanine), chlorofyl en kleine hoeveelheden vitamine A, B1, B2, B3, C, E en K. Groene thee bevat van nature ook wat cafeïne (theïne); uit sommige groene thee-extracten is dit echter verwijderd. De hoeveelheid catechinen/EGCG kan per kop groene thee sterk variëren. Voedingssupplementen met groene thee-extract zijn doorgaans gestandaardiseerd op een bepaalde hoeveelheid catechinen en/of EGCG.
De werkzame stoffen in groene thee hebben uiteenlopende effecten op verschillende processen in het lichaam. Ten eerste zijn groene thee-catechinen zeer krachtige antioxidanten. Ze beschermen de cellen en weefsels tegen vrije radicalen en verhogen daarnaast de aanmaak van lichaamseigen antioxidanten. Groene thee-catechinen (met name EGCG) vertonen antimicrobiële activiteit tegen een hele reeks bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. Groene thee-extract kan worden gecombineerd met een probioticum om de samenstelling van de darmflora te optimaliseren. Catechinen stimuleren de groei van melkzuurbacteriën die een gunstige werking op de gezondheid hebben en remmen de groei van ongunstige bacteriën. Uit onderzoek blijkt verder dat groene thee de stofwisseling in rust verhoogt, de glucose- en vetstofwisseling stimuleert en het lichaam ondersteunt bij de detoxificatie (uitscheiding van afval- en gifstoffen). Ten slotte heeft groene thee ontstekingsremmende en immunomodulerende eigenschappen.
Vanwege de zeer diverse werkingsmechanismen is groene thee inzetbaar bij veel verschillende aandoeningen. Groene thee heeft beschermende effecten op weefsels en organen, waaronder de bloedvaten en het hart, de hersenen, darmen en nieren. Het ondersteunt daarmee het behoud van gezonde cellen en weefsels en vertraagt het verouderingsproces.
Metabool syndroom, overgewicht en suikerziekte
Metabool syndroom is een verzamelnaam voor afwijkingen die te maken hebben met de vet- en suikerstofwisseling: verminderde insulinegevoeligheid, hoge bloeddruk, afwijkingen in de cholesterol- en triglyceridenspiegels en overgewicht. Mensen met metabool syndroom hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van suikerziekte en hart- en vaatziekten. Bovendien is metabool syndroom geassocieerd met versnelde veroudering en een grotere kans op andere (chronische) aandoeningen. Groene thee heeft een gunstig effect op de glucose- en vetstofwisseling en kan worden ingezet ter preventie en behandeling van metabool syndroom.
Onderzoek heeft laten zien dat groene thee-extract kan helpen bij gewichtsverlies en het behoud van een gezond gewicht. Het zorgt voor verlaging van de vetopname in de darmen en verhoging van de vetverbranding en -uitscheiding. Dit effect wordt onder andere bereikt doordat catechinen uit groene thee lipase remmen, een enzym dat wordt aangemaakt in de alvleesklier en betrokken is bij de vertering van vetten uit de voeding. Daarnaast verhoogt groene thee de afbraak en uitscheiding van toxinen. Een grote belasting van toxinen in het lichaam is een van de oorzaken van gewichtstoename. In reactie op grote hoeveelheden moeilijk afbreekbare chemische verbindingen en zware metalen zal het lichaam meer vetweefsel aanmaken om daarin de toxinen op te kunnen slaan. Hiermee wordt voorkomen dat deze toxische stoffen in het lichaam gaan rondzwerven en schade aanrichten.
Door het gunstige effect van groene thee op de glucosestofwisseling kan het worden gebruikt voor de preventie en behandeling van diabetes type 2 (ouderdomssuiker). Groene thee kan de gevoeligheid van de cellen en weefsels voor insuline verbeteren. Verminderde gevoeligheid voor insuline resulteert in hoge bloedsuikerspiegels en grotere aanmaak en afgifte van insuline door de alvleesklier, en vergroot het risico op het ontwikkelen van diabetes. Bij mensen met diabetes type 2 kan groene thee helpen de bloedsuikerspiegel constant te houden en de bloedvaten te beschermen tegen beschadiging.
Hart- en vaatziekten
Groene thee-extract heeft diverse gunstige effecten op het bereiken en behouden van een normaal cholesterolgehalte en een gezonde bloeddruk. Groene thee kan het cholesterolgehalte in het bloed verlagen door de LDL-cholesterolspiegel te verlagen. Driekwart van het cholesterol wordt in de lever geproduceerd, slechts een kwart komt via voeding binnen. Groene thee-catechinen zijn in staat de activiteit van enzymen in de lever die betrokken zijn bij de productie van cholesterol te remmen, waardoor de cholesterolaanmaak wordt geremd. Daarnaast verlaagt groene thee de opname van cholesterol in de dunne darm. Groene thee-catechinen vormen een onoplosbaar complex met cholesterol, dat vervolgens met de ontlasting wordt uitgescheiden.
De antioxidantwerking van groene thee-catechinen zorgt ervoor dat er minder LDL-cholesterol wordt geoxideerd. LDL-cholesterol is heel gevoelig voor oxidatie, het proces waarbij een stof elektronen afstaat aan een andere stof en beschadigd raakt. Geoxideerd LDL-cholesterol wordt opgenomen door bepaalde cellen van het immuunsysteem, macrofagen genaamd. Hierdoor worden schuimcellen gevormd. Door ophoping van onder andere deze schuimcellen ontstaan atherosclerotische plaques aan de binnenzijde van vaatwanden die de bloedstroom kunnen belemmeren, ook wel aderverkalking genoemd. Groene thee verbetert daarnaast de functie van de cellen die de binnenbekleding van de bloedvaten vormen. Hierdoor hebben stoffen die atherosclerotische plaques vormen minder kans om aan de vaatwand te hechten. De ontstekingsremmende werking van groene thee zorgt er ten slotte voor dat er minder beschadigingen in de vaatwand optreden, wat ook weer gunstig is voor de preventie van aderverkalking.
Nadat het lang controversieel bleef, hebben onderzoekers recentelijk laten zien dat groene thee toch een bloeddrukverlagend effect heeft. Door inname van groene thee neemt zowel de onder- als de bovendruk af (Xu et al.). Groene thee verhoogt onder andere de stikstofmonoxide-concentratie in het bloed. Stikstofmonoxide is een gas dat door de vaatwandcellen wordt aangemaakt en ervoor zorgt dat de vaatwand ontspant en een bloedvat kan verwijden waardoor het een cruciale rol speelt in de bloeddrukregulatie. Bij mensen met een normale bloeddruk heeft groene thee een preventieve werking op bloeddrukverhoging.
Virusinfecties
Groene thee-catechinen hebben een antivirale werking: ze remmen de activiteit en vermeerdering van virusdeeltjes in verschillende stadia van een virale invasie. Groene thee beschermt tegen infectie met griep- en verkoudheidvirussen, maar ook tegen andere virussen zoals rotavirussen, hepatitis B-virus, humaan immunodeficiëntievirus (hiv) en humaan papillomavirus (HPV). De combinatie van groene thee-catechinen en L-theanine verhoogt de weerstand door de activiteit van afweercellen te stimuleren. Ook de kans op een longontsteking wordt verlaagd door inname van groene thee-extract.
Hersenfuncties
Groene thee-catechinen hebben een gunstige invloed op de hersenfuncties (onder andere geheugen) en de organisatie van het brein; de verschillende hersengebieden gaan beter samenwerken. Uit meerdere studies is gebleken dat groene thee een beschermend effect heeft op de zenuwcellen. Hiermee verlaagt groene thee mogelijk het risico op alzheimer en parkinson. Het aminozuur L-theanine in combinatie met groene thee zorgt voor mentale alertheid en focus en beïnvloedt verschillende neurotransmitters (boodschapperstoffen) in de hersenen.
De hoeveelheid catechinen/EGCG in een kop groene thee kan sterk variëren, afhankelijk van onder andere het volume en de tijd dat de thee trekt, maar is over het algemeen laag. Voor de positieve effecten van groene thee op de gezondheid moet dagelijks wel heel veel thee worden gedronken. Daarnaast is de biologische beschikbaarheid van catechinen, wat iets zegt over het beschikbaar zijn van deze stoffen voor de cellen en weefsels, laag. Een van de oorzaken hiervan is het hoge moleculaire gewicht van catechinen. Om gezondheidsbevorderende effecten te bereiken, en hiervoor voldoende catechinen/EGCG binnen te krijgen, is het raadzaam een supplement met groene thee-extract te nemen. Een groene thee-extract in fytosomale vorm (gemengd met fosfolipiden uit lecithine) heeft een grotere opneembaarheid en biologische beschikbaarheid dan een puur groene thee-extract. De geadviseerde (onderhouds)dosering is 200-400 mg fytosomaal groene thee-extract, waarvan 60% catechinen en 37,5% EGCG, in te nemen bij een maaltijd.
Groene thee-suppletie is veilig en negatieve bijwerkingen worden zelden gezien, ook bij hoge inname. In 2018 heeft de EFSA (European Food Safety Authority) echter een waarschuwing uitgegeven voor groene thee-extracten met meer dan 800 mg EGCG per dagdosering, omdat deze kans op leverschade kunnen geven. Groene thee-extract kan, onder andere via het cytochroom P450 (CYP)-enzymsysteem, effect hebben op de hoeveelheid van een geneesmiddel in het lichaam. Het CYP-enzymsysteem is een bepaalde groep van enzymen in onder andere de lever die betrokken is bij de omzetting en afbraak van bijna alle reguliere geneesmiddelen, maar ook van veel supplementen en kruiden. Dit geldt bijvoorbeeld voor bètablokkers, maar ook bij gebruik van andere medicatie is het zinvol na te gaan of er een wisselwerking met groene thee mogelijk is. Groene thee kan de opname van ijzer remmen en kan daarom het beste niet gelijktijdig met een ijzersupplement worden ingenomen.
Meer informatie over de toepassingen en wetenschappelijke achtergronden van groene thee vindt u in het artikel ‘De bijzondere eigenschappen van groene thee’.
Xu R, et al. Effect of green tea supplementation on blood pressure. Medicine (Baltimore) 2020;99:e19047