Gingko biloba is het anti-verouderingsmiddel bij uitstek. Binnen de traditionele Chinese geneeskunde wordt al duizenden jaren gebruikgemaakt van de geneeskrachtige eigenschappen van Ginkgo biloba bij tal van klachten. In de westerse wereld wordt ginkgo voornamelijk gebruikt ter verbetering van de bloedcirculatie en hersenfuncties (geheugen, concentratie en leervermogen). Naast dat ginkgo-extract rijk is aan antioxidanten, heeft het ontstekingsremmende en neuroprotectieve eigenschappen, en stimuleert het de doorbloeding. Talloze studies hebben de therapeutische werking van dit populaire supplement reeds aangetoond.
De Ginkgo biloba of Japanse notenboom is de oudste levende boomsoort op aarde en wordt ook wel een levend fossiel genoemd. De boom bestaat al zo’n 300 miljoen jaar en een individuele boom kan meer dan 1000 jaar oud worden. Ginkgoblad bevat veel werkzame stoffen waaronder ginkgoflavonglycosiden, terpeenlactonen, catechinen, sterolen en carotenoïden. De werkzame bestanddelen hebben een veelzijdige en synergetische activiteit. De meeste Ginkgo biloba-extracten zijn gestandaardiseerd op 24% flavonglycosiden en 6% terpeenlactonen.
Bij het ouder worden verslechtert de bloedcirculatie. Voor de hersenen betekent dit een verminderde toevoer van zuurstof en voedingsstoffen. Van ginkgo-extract is bekend dat het gunstig is voor de bloedcirculatie en wel met name de bloedcirculatie in de kleinste vaten in het lichaam. Deze zogeheten microcirculatie is verantwoordelijk voor de aanvoer van zuurstof en voedingsstoffen naar de cellen van weefsels en organen en de afvoer van koolstofdioxide en afvalstoffen.
Een verminderde doorbloeding van de hersenen kan klachten geven zoals concentratieproblemen, geheugenverlies, vermoeidheid, depressie, oorsuizen en hoofdpijn. Ginkgo-extract verlaagt de viscositeit (stroperigheid) van het bloed, remt klontering van bloedcellen en bloedplaatjes en verbetert de vervormbaarheid van rode bloedcellen. Bloed stroomt hierdoor gemakkelijker door de kleinste capillairen van het vaatbed. Ginkgo-extract is heilzaam bij verminderde doorbloeding van de hersenen, maar ook bij andere doorbloedingsstoornissen zoals etalagebenen, winterhanden en vaatproblemen bij mensen met diabetes.
In de hersenen zijn energie- en zuurstofverbruik bijzonder hoog, waardoor er in dit weefsel veel vrije radicalen worden gevormd. Vrije radicalen tasten de mitochondriën, de zogenoemde ‘energiecentrales’ van de cel, aan. Zenuwcellen, waarvan er miljoenen zijn in de hersenen, hebben vanwege hun hoge energiebehoefte relatief veel mitochondriën. Beschadigde mitochondriën werken minder efficiënt en de aanmaak van energie in de zenuwcel raakt verstoord. Daarnaast leiden vrije radicalen tot beschadiging van de vetzuren in de celmembraan en de uitlopers van zenuwcellen, dendrieten genaamd. Beschadiging van vetzuren in de celmembraan vermindert het glucosetransport over de celmembraan waardoor de zenuwcel minder brandstof krijgt om in zijn energiebehoefte te voorzien. Beschadiging van dendrieten leidt tot minder contacten (synapsen) tussen zenuwcellen onderling en een verminderde werking van neurotransmitters (stoffen die een rol spelen bij de zenuwprikkeloverdracht). De communicatie tussen de zenuwcellen verloopt als gevolg hiervan minder efficiënt. Nieuwe informatie wordt minder snel verwerkt en opgeslagen informatie minder goed opgehaald; het geheugen werkt minder goed.
Ginkgo-extract is een krachtige vrije-radicalenvanger, ofwel antioxidant, en verhoogt de activiteit van lichaamseigen antioxidanten. Ginkgo-extract beschermt hiermee het hersenweefsel tegen schade door vrije radicalen. Op deze manier beschermt ginkgo-extract uiteraard ook andere weefsels en organen tegen aanvallen van vrije radicalen, bijvoorbeeld hart en bloedvaten. Ginkgo is eveneens gunstig voor de hersenfunctie door het verhogen van de energiestofwisseling in zenuwcellen door verbetering van de glucose-opname en remming van mitochondriële veroudering. Bovendien verbetert ginkgo-extract de aanmaak, afgifte en werking van neurotransmitters.
De antioxidatieve, neuroprotectieve en bloedstroombevorderende eigenschappen van Ginkgo biloba maken ginkgo-extract tot een waardevol supplement voor mensen met leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang en dementie. Ginkgo-extract wordt echter ook ingezet bij gezonde adolescenten en volwassenen die hun geheugen, concentratie- en leervermogen willen verbeteren. Ginkgo-extract heeft daarnaast een positief effect op de stemming. Bij alzheimerpatiënten verbetert het dementie-gerelateerde symptomen zoals geheugenproblemen, verwarring, depressie, vermoeidheid en angst, en verbetert daarmee het dagelijks functioneren van deze patiënten. In 2019 heeft een Aziatische expertgroep ginkgo-extract, op basis van de wetenschappelijke literatuur, opgenomen in de behandelrichtlijn voor dementie en milde cognitieve achteruitgang (Kandiah et al.).
Ginkgo-extract heeft stressverlagende en adaptogene, oftewel balansherstellende, eigenschappen. In reactie op (langdurige) stress wordt de stress-as van het lichaam (hypothalamus-hypofyse-bijnier-as) geactiveerd, waardoor de bijnierschors het stresshormoon cortisol gaat produceren. Bij chronische stress raakt dit systeem ontregeld. Ginkgo-extract heeft een verlagend effect op door stress veroorzaakte afgifte van cortisol, hetzij direct hetzij indirect via remming van de afgifte van hormonen door de hypothamalus of hypofyse (Di Pierro et al.).
De angstremmende werking van ginkgo-extract berust voor een groot deel op verbetering van de afgifte van GABA (gamma-aminoboterzuur), een aminozuur dat in de hersenen fungeert als neurotransmitter. De belangrijkste functie van GABA is het remmen van de activiteit van het zenuwstelsel en hiermee voor rust en evenwicht zorgen. GABA is ook belangrijk voor een goede en diepe slaap. Mensen met depressie hebben vaak last van verminderde concentratie, stress en slaapproblemen. Ginkgo-extract kan helpen bij het verminderen van symptomen van een depressie en mogelijk zelfs depressie voorkomen.
ADHD, ook wel aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, komt regelmatig voor bij kinderen en jongeren. Een tekort aan de neurotransmitters dopamine en noradrenaline ligt ten grondslag aan de symptomen zoals hyperactief gedrag, impulsiviteit, slaap- en leerproblemen. Ginkgo-extract kan een waardevol alternatief zijn voor de ADHD-medicatie die vaak veel bijwerkingen heeft. Ginkgo-extract heeft een regulerende werking op het zenuwstelsel en de neurotransmitters, en leidt tot verbetering van de ADHD-symptomen.
Oorsuizen, of tinnitus, is een aandoening waarbij mensen voortdurend geluid waarnemen zonder dat er in de omgeving een geluidsbron is aan te wijzen. Deze zeer hinderlijke aandoening kan vele oorzaken hebben; genezing is helaas (nog) niet mogelijk. Ginkgo-extract kan een heilzame werking hebben bij tinnitus door de ervaren luidheid van het oorsuizen te verminderen, vooral als deze wordt veroorzaakt door een verminderde hersendoorbloeding. Ginkgo-extract heeft ook gunstige effecten bij plotseling gehoorverlies zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak en bij draaiduizeligheid (vertigo).
Ginkgo-extract kan bij diverse oogaandoeningen worden gebruikt. Bij aan diabetes gerelateerde slechtziendheid (door verstoring van de doorbloeding van het oog), veroudering of loslating van het netvlies en staar kan ginkgo-extract tot verbetering van de gezichtsscherpte leiden.
Veel vrouwen ervaren in de tweede helft van de menstruatiecyclus lichamelijke en psychische klachten die uiteenlopen van vermoeidheid, opgeblazen gevoel, pijnlijke borsten, hoofdpijn, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen, die bij het begin van de menstruatie verdwijnen. De precieze oorzaak van premenstrueel syndroom (PMS) is niet bekend, maar hormonale veranderingen, een verkeerd voedingspatroon en stress dragen waarschijnlijk bij aan dit syndroom. Suppletie met ginkgo-extract kan zorgen voor een aanzienlijke verlichting van de klachten; het vermindert het vasthouden van vocht, verbetert de stemming en zorgt voor minder gevoelige borsten.
De gebruikelijke dosis ginkgo-extract is 120-240 mg per dag, verdeeld over 2 porties. Bij chronische klachten is het goed om ginkgo-extract ten minste 6-8 weken achtereen in te nemen. Fytosomaal ginkgo-extract is een supplement waarin ginkgo-extract wordt gemengd met fosfatidylserine uit zonnebloemlecithine zodat een homogeen mengsel ontstaat van kleine, goed opneembare deeltjes. De opname van deze vorm is aanzienlijk beter dan die van een standaard Ginkgo biloba-extract. Suppletie van Ginkgo biloba-extract met fosfatidylserine geeft betere resultaten voor de hersenfunctie dan ginkgo-extract alleen. Fosfatidylserine is een onderdeel van de celmembraan en is in grote hoeveelheden in zenuwcellen aanwezig.
Ginkgo biloba-extract heeft mogelijk een effect op de bloedstolling. Het is aan te bevelen om het gebruik van ginkgo-extract een week voorafgaande aan een operatie te staken. Er zijn aanwijzingen dat ginkgo-extract de werking van antistollingsmedicatie kan beïnvloeden. Daarnaast kan ginkgo-extract de werking van diverse antidepressiva en antipsychotica (zoals MAO-remmers en haloperidol) versterken. Ginkgo-extract verlaagt mogelijk de effectiviteit van anti-epileptica. Voorzichtigheid is geboden bij gebruik van (een van) deze middelen.
Meer informatie over de toepassingen en de wetenschappelijke achtergronden van Ginkgo biloba vindt u in het uitgebreide overzichtsartikel Ginkgo biloba, werkingsmechanismen en klinische toepassingen.
Kandiah N, et al. Treatment of dementia and mild cognitive impairment with or without cerebrovascular disease: Expert consensus on the use of Ginkgo biloba extract, EGb 761. CNS Neurosci Ther 2019;25:288-98.
Di Pierro F, et al. Effects of standardized Ginkgo biloba extract complexed with phosphatidylserine (Virtiva) on physiological response to prolonged, intense physical activity. Minerva Med 2016;67:119-23.