Mogelijk gemaakt door:

Vitamine B3

Vitamine B3 komt voor in meerdere vormen, waarvan niacine (nicotinezuur) en nicotinamide (niacinamide, niacine met daaraan gekoppeld een amidegroep) de meest bekende zijn. Vitamine B3 is een wateroplosbare vitamine en heeft een sleutelpositie in de productie van een van de meest belangrijke co-enzymen in het lichaam: NAD+ (nicotinamide-adenine-dinucleotide). NAD+ speelt een centrale rol in de cellulaire energiestofwisseling en is betrokken bij meer dan vierhonderd biochemische reacties. Vitamine B3 kan in het lichaam in beperkte mate gevormd worden uit tryptofaan, maar moet voornamelijk als vitamine B3 via de voeding ingenomen worden.

Vitamine B3 is belangrijk voor de stofwisseling van koolhydraten, vetten, eiwitten en een groot aantal hormonen, neurotransmitters en enzymen en de energieproductie in de cellen. Niacine is goed voor de bloedcirculatie en bevordert een gezonde cholesterolspiegel. Niacine, niet nicotinamide, helpt het ongunstige LDL-cholesterol te verlagen en verhoogt gelijktijdig het gunstige HDL-cholesterol.

In fysiologische doseringen zijn niacine en nicotinamide uitwisselbaar; in hogere doseringen hebben niacine en nicotinamide (deels) verschillende effecten. Niacine heeft een gunstige invloed op de vetstofwisseling en de bloedlipidenspiegels (nicotinamide heeft dit effect niet), veroorzaakt vaatverwijding (flush) en remt vermoedelijk de bloedstolling en gaat trombose tegen door het verlagen van de fibrinogeenspiegel en het bevorderen van fibrinolyse. Niacine herstelt de endotheelbeschermende activiteit van HDL-cholesterol die is verstoord bij diabetes mellitus.

Niacine en nicotinamide verhogen beide het NAD+-niveau in het lichaam. Nicotinamide heeft hierbij het voordeel dat het geen flush veroorzaakt. Uit vergelijkend klinisch onderzoek blijkt bovendien dat nicotinamide effectiever is dan niacine in het verhogen van NAD+.

Bronnen

Bakkersgist, vlees, granen, peulvruchten, zaden, melk, groene groenten, vis, koffie, thee

Tekenen van een mogelijk tekort

Pellagra (bilaterale symmetrische lichtgevoelige huiduitslag, hyperpigmentatie, ontstoken slijmvliezen in de mond, ontstoken rode en gezwollen tong, hoge speekselaanmaak, vermoeidheid, chronische gastritis, diarree, misselijkheid, angst, depressie, hoofdpijn, dementie)

Indicaties

preventie en behandeling vitamine B3-tekort (vitamine B3-deficiëntieziekte pellagra: dermatitis, diarree, dementie)
verhoogde B3-behoefte: hyperthyroïdie, diabetes mellitus, levercirrose, diarree, veroudering
dyslipidemie ** (hypertriglyceridemie, laag HDL-cholesterol, hoog LDL-cholesterol)
atherosclerose
perifere vasculaire ziekte
vaatspasme
migraine, premenstruele hoofdpijn
ziekte van Menière
vertigo
cholera
myocardinfarct (primaire en secundaire preventie)
beroerte (preventie)
cataract (preventie), leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie, glaucoom
dysmenorroe
remming veroudering (nicotinamide)
ziekte van Alzheimer (ook preventie)
leeftijdsgerelateerde cognitieve achteruitgang
depressie
reisziekte
schizofrenie
hallucinaties door drugsgebruik
alcoholisme
oedeem
acne
ADHD (niacinamide)
gewrichtsontsteking
hoge bloeddruk
preventie huidkanker

** alleen niacine (niet niacinamide) heeft invloed op dyslipidemie

Contra-indicaties

Leverziekten of onverklaarbare en aanhoudende verhoogde waarden van levertransaminasen
Ulcus pepticum (zweer van maag en/of twaalfvingerige darm) (niacine)
Jicht (niacine)
Alcoholisme
Zeer lage bloeddruk (niacine)
Verminderde nierfunctie

Gebruiksadviezen

Algemene adviesdosering:100-500 mg/dag
Dyslipidemie (niacine): 500-1500 mg/dag (maximale LDL-verlaging bij 2000-3000 mg/dag)
Diarree door cholera: 2000 mg/dag
Hart- en vaatziekten: 1000 mg/dag
Diabetes: maximaal 1500 mg/dag (zie veiligheid en bijwerkingen)
Vermoeidheid: 160-480 mg nicotinamide per dag incombinatie met D-ribose (NDR)
Veroudering: 160-480 mg nicotinamide per dag samen met D-ribose (NDR)

*Vitamine B3 bij voorkeur in combinatie met een vitamine B-complex of multi met B-vitaminen innemen (B-vitaminen werken in hoge mate samen; tevens om stijging van de homocysteïnespiegel te voorkomen bij doses niacine boven 1000 mg/dag).

Maximale dosis: 3000 mg/dag

Interactie

Antibiotica, orale contraceptiva en isoniazide kunnen de vitamine B3-status negatief beïnvloeden. Inname van extra vitamine B3 kan dan gewenst zijn.
Niacine en nicotinamide remmen de afbraak van anticonvulsiva zoals primidon en carbamazepine, wat de kans op overdosering en toxiciteit van deze middelen vergroot.
Een hoge inname (meer dan 500 mg) van niacine dient vermeden te worden bij een verminderde leverfunctie, galblaasziekten, astma, jicht, hartaritmie, darmontstekingen, migraine, een actieve ulcus pepticum en bij het gebruik van bloeddrukverlagende medicijnen.
Niacine in hoge doseringen (meer dan 500 mg) kan de bloedglucose stofwisseling beïnvloeden. Diabetici dienen hierop bedacht te zijn.
Nicotinamide kan de werking van metformine verminderen.
Nicotinamide in hoge doseringen (vanaf 50 mg/kg/dag) kan insulineresistentie bij mensen met diabetes type 1 licht verhogen.

Veiligheid

Niacine bevordert insulineresistentie en vermindert de glucosetolerantie op dosisafhankelijke wijze. De bloedglucosespiegel blijft bij mensen zonder diabetes meestal binnen de normaalwaarden; bij diabetici is het goed een maximale dosis van 1,5 gram niacine per dag aan te houden (bij deze dosis is het effect op de bloedglucosespiegel minimaal).
Niacine in een dosis boven 50 mg kan een ‘niacine flush’ veroorzaken met het rood worden van gezicht, armen en borst (soms met lichte zwelling van de huid) en een branderig, prikkelend en/of jeukend gevoel en soms hoofdpijn. Deze verschijnselen houden doorgaans 30 minuten tot een uur aan. Deze reactie kan heftig zijn, maar is ongevaarlijk en van voorbijgaande aard. Er is hierbij geen sprake van een allergische reactie. Deze flush kan beperkt worden door de dosis geleidelijk op te voeren en niacine te combineren met een vitamine B-complex en vitamine C. De niacine flush wordt ook tegengegaan met quercetine, luteoline of appelpectine.
Niacine in een suprafysiologische dosis verlaagt de uitscheiding van urinezuur, waardoor de kans op hyperuricemie en jicht kan toenemen.
Een dosis niacine boven 3 gram per dag kan toxisch zijn voor de lever (verhoogde leverfunctietesten, geelzucht) en maagdarmklachten veroorzaken (misselijkheid, braken, zuurbranden, gebrek aan eetlust, winderigheid, diarree, maagzweer).
Niacine kan een allergische reactie verergeren door de afgifte van histamine te stimuleren.
Een dosis niacine vanaf 1000 mg per dag kan de homocysteïnespiegel significant verhogen; door naast niacine ook vitamine B12 en folaat te geven, wordt stijging van de homocysteïnespiegel voorkomen.

Literatuur

1. Djadjo S, Bajaj T. Niacin. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541036/

2. Zeman M et al. Pleiotropic effects of niacin: Current possibilities for its clinical use. Acta Pharm. 2016;66:449-69.

3. Niacinamide. Monograph. Altern Med Rev. 2002;7:525-9.

4. Superko HR et al. Niacin and heart disease prevention: Engraving its tombstone is a mistake. J Clin Lipidol. 2017;11:1309-17.

5. Penberthy WT. The niacin flush pathway in recovery from schizophrenia and how arginine and glutamine may provide added beneﬁt. JOM. 2012;27:29-38.

6. Bays HE et al. Does nicotinic acid (niacin) lower blood pressure? Int J Clin Pract. 2009;63:151-9.

7. Duggal JK et al. Effect of niacin therapy on cardiovascular outcomes in patients with coronary artery disease. J Cardiovasc Pharmacol Ther. 2010;15:158-66.

8. Takahashi N et al. Vitamin B3 nicotinamide: a promising candidate for treating preeclampsia and improving fetal growth. Tohoku J Exp Med. 2018;244:243-8.

9. Fricker RA et al. The influence of nicotinamide on health and disease in the central nervous system. Int J Tryptophan Res. 2018;11:1178646918776658.

10. Williams PA et al. Glaucoma as a metabolic optic neuropathy: making the case for nicotinamide treatment in glaucoma. J Glaucoma. 2017;26:1161-68.

11. Hill LJ et al. Meat intake and the dose of vitamin B3 - nicotinamide: cause of the causes of disease transitions, health divides, and health futures? Int J Tryptophan Res. 2017;10:1178646917704662.

12. Damian DL. Nicotinamide for skin cancer chemoprevention. Australas J Dermatol. 2017;58:174-80.

13. Walocko FM et al. The role of nicotinamide in acne treatment. Dermatol Ther. 2017;30(5).

14. Li X et al. The acute effect of different NAD+ precursors included in the combined metabolic activators. Free Radic Biol Med. 2023;205:77-89.

15. Xue Y et al. A combination of nicotinamide and D-ribose (RiaGev) is safe and effective to increase NAD+ metabolome in healthy middle-aged adults: a randomized, triple-blind, placebo-controlled, cross-over pilot clinical trial. Nutrients. 2022;14:2219.

Terug