Statines verlagen gehalte co-enzym Q10 in bloed

09-09-2020

Co-enzym Q10 is een zeer belangrijke stof. Zonder co-enzym Q10 is energievorming in de cel niet mogelijk en sterft de cel. Bij het vorderen van de leeftijd neemt het vermogen van het lichaam om co-enzym Q10 te produceren af. Het gebruik van statines (cholesterolverlagers) heeft ook een duidelijk verlagend effect op het endogene niveau van co-enzym Q10. Veel mensen met cardiovasculaire aandoeningen krijgen statines voorgeschreven om het risico op een hartinfarct of atherosclerose te verlagen. Resultaten van een recente studie tonen aan dat de plasmaconcentratie van co-enzym Q10 significant lager is bij mensen die een statine gebruiken in vergelijking met patiënten die andere hartmedicatie gebruiken en gezonde personen.

Co-enzym Q10
Co-enzym Q10 fungeert primair als cofactor in de oxidatieve fosforylering (celademhaling) in de mitochondriën. Daarnaast is co-enzym Q10 een krachtige antioxidant en reguleert het de expressie van honderden genen. Co-enzym Q10 komt in elke lichaamscel voor en met name hart, spieren, hersenen, pancreas en darmslijmvliezen hebben er veel van nodig om goed te functioneren. Vanaf de leeftijd van 40 jaar neemt de biosynthese van co-enzym Q10 gestaag af. Ook ziekte, voedingstekorten en medicijngebruik leiden tot een verminderde aanmaak.

Biosynthese van co-enzym Q10 vindt plaats vanuit acetyl-CoA, waaruit ook cholesterol wordt gevormd. Sterker nog, de synthese van beide stoffen, co-enzym Q10 en cholesterol, volgen voor een groot deel dezelfde route. Statines (de zogenoemde HMG-CoA-reductaseremmers) remmen een bepaalde omzetting in deze biochemische route, waardoor minder cholesterol maar dus ook minder co-enzym Q10 wordt gevormd. In Nederland gebruiken circa 2 miljoen mensen statines.

Opzet onderzoek
Het onderzoek omvatte in totaal 116 deelnemers, van wie 62 patiënten met hart- en vaatziekte en 54 nagenoeg gezonde individuen. De gemiddelde leeftijd bedroeg 64,2 jaar. De deelnemers werden op basis van de medicatie die werd gebruikt, in 5 groepen verdeeld.

Tabel 1. Deelnemers aan de studie en hun medicatie: patiënten (A t/m D) en gezonde individuen (E).

Verlagend effect statine op plasmaconcentratie co-enzym Q10
Na bloedafname werd bij elke deelnemer de plasmaconcentratie van co-enzym Q10 bepaald. Bij hart- en vaatpatiënten (groep A t/m D) bleek de plasmaconcentratie van co-enzym Q10 significant lager (gemiddeld -49%) dan bij gezonde personen (groep E).

Er werden grote verschillen gezien tussen de verschillende groepen patiënten met verschillende combinaties medicijnen. In groep A was de plasmaconcentratie co-enzym Q10 maar liefst 60% lager dan bij gezonde personen, terwijl in groep B, C en D de co-enzym Q10-plasmaconcentratie respectievelijk 52%, 45% en 33% lager was.

Figuur 1. Verschillen in plasmaconcentratie van co-enzym Q10 in de verschillende groepen patiënten ten opzichte van de groep gezonde individuen (E).

De onderzoekers hebben ook naar het effect van de afzonderlijke medicijnen gekeken. Voor het effect van de statine atorvastatine op de co-enzym Q10-status werden de plasmaconcentraties bij patiënten in groep B vergeleken met die in groep C. Hieruit bleek dat mensen die atorvastatine gebruikten, in combinatie met een bètablokker en calciumantagonist, een significant lagere plasmaconcentratie (gemiddeld -15,2%) hadden dan personen die geen atorvastatine naast hun bètablokker en calciumantagonist gebruikten. Hieruit concludeerden de onderzoekers dat atorvastatine de plasmaconcentratie van co-enzym Q10 significant verlaagt.

Co-enzym Q10-suppletie van belang
Statines worden meestal langdurig gebruikt. Bij statinegebruik is het zinvol, en misschien wel noodzakelijk, een co-enzym Q10-supplement (bij voorkeur in de vorm van ubiquinol) te nemen om de statine-gerelateerde verminderde aanmaak van co-enzym Q10 te compenseren en bijwerkingen te bestrijden. Ook bij gebruik van rode gist rijst, een natuurlijk alternatief voor statines, is het zinvol om co-enzym Q10 (ubiquinol) te suppleren. De monacolines in rode gist rijst hebben dezelfde remmende werking op het enzym HMG-CoA-reductase als statines. In de praktijk lijkt rode gist rijst echter minder bijwerkingen te geven dan statines, wellicht door de aanwezigheid van diverse andere (werkzame) stoffen in rode gist rijst, zoals enkelvoudig onverzadigde vetzuren, isoflavonen, fytosterolen en pigmenten. Hierdoor kan het een goed alternatief zijn voor mensen die statines niet goed kunnen verdragen. Diverse rode gist rijst-producten van goede kwaliteit bevatten reeds co-enzym Q10 (ubiquinol) om de remmende werking op de aanmaak van co-enzym Q10 te compenseren.

Bronnen
Shikh E, Zozina V, Kondratenko S, et al. The particulars of certain drugs’ effect on the endogenous coenzyme Q10 plasma level in patients with cardiovascular disease. Drug Metabol Pers Ther 2020;35(2). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32609647/

Stichting OrthoKennis. Rode gist rijst, méér dan een cholesterolverlager. https://www.orthokennis.nl/artikelen/rode-gist-rijst