Het wateroplosbare PQQ (pyrroloquinoline quinone, een aromatische heterocyclische orthoquinone) is een aan B-vitaminen verwante verbinding. PQQ heeft onder meer antioxidatieve, immunomodulerende, cardioprotectieve, antihyperlipemische en anti-diabetische effecten en verhoogt de aanmaak en activiteit van mitochondriën, de ‘energiecentrales’ in lichaamscellen. Tevens heeft PQQ neuroprotectieve effecten, onder meer door antioxidantactiviteit en het stimuleren van de endogene synthese en afgifte van NGF (nerve growth factor), van belang voor de vorming en vertakking van zenuwcellen. Er zijn aanwijzingen uit preklinische studies dat PQQ de ziekte van Parkinson (met name in de beginfase) kan remmen. Belangrijke werkingsmechanismen van PQQ zijn het activeren van het signaalmolecuul PGC-1α (peroxisome proliferator-activated receptor-γ coactivator-1α), dat een sleutelrol speelt bij de biogenese en werking van mitochondriën, en het beïnvloeden van diverse signaalroutes in de cel.
De biosynthese van PQQ vindt plaats in diverse soorten bacteriën in de bodem. Veel plantaardige voedingsmiddelen, melk, eieren en vlees bevatten een (klein) beetje PQQ, dat uitstekend wordt opgenomen na orale inname. Mensen krijgen dagelijks circa 1-2 mg PQQ met de voeding binnen. Mogelijk produceert het humane intestinale microbioom ook een minimale hoeveelheid PQQ.
Strikt genomen is (nog) niet aangetoond dat PQQ een essentiële voedingsstof is. Desondanks is in dieronderzoek vastgesteld dat voeding zonder PQQ een negatieve invloed heeft op de gezondheid, met onder meer verstoring van groei en ontwikkeling, immuniteit, vruchtbaarheid, huidconditie en mitochondriële functies zoals energieproductie, aminozuurstofwisseling en vetzuurverbranding.
PQQ is een veelbelovende (anti-verouderings)stof en naast in-vitro- en dierstudies wordt in toenemende mate onderzoek gedaan bij mensen. In een humane studie zorgde kortdurende suppletie met PQQ (0,2-0,3 mg/kg/dag gedurende 1 tot 3 dagen) al voor significante verbetering van antioxidantstatus, mitochondriële functie en spiegels van de ontstekingsmarkers CRP (C-reactief proteïne) en IL-6 (interleukine-6). Andere humane studies suggereren dat orale suppletie met PQQ (20 mg/dag) onder meer de LDL-cholesterolspiegel verlaagt, gunstige effecten heeft bij stress, slaapproblemen en vermoeidheid, gunstig is voor de cognitie, helpt bij een droge huid en huidveroudering tegengaat.
PQQ komt in (zeer) kleine hoeveelheden voor in gefermenteerde producten (natto, tofu, miso), eieren, groene thee, oolong thee, kruiden/specerijen (peterselie, groene peper), groenten (groene paprika, spinazie, (zoete) aardappel, kool, wortel) en fruit (kiwi, papaja, banaan). Het gehalte PQQ in voedingsmiddelen varieert van circa 3,7 tot 61 ng per gram of ml (verse producten). PQQ is aanwezig in moedermelk (circa 160 ng/ml).
Suppletie met PQQ wordt afgeraden bij kinderen, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.
Algemene adviesdosering: 2-20 mg/dag (of 0,29 mg/kg/dag).
PQQ is sinds 2009 in de Verenigde Staten als voedingssupplement verkrijgbaar en sinds 2018 in Europa. Orale suppletie met PQQ in de geadviseerde dosis (in Europa maximaal 20 mg/dag) is zeer veilig. Wetenschappers denken dat een dosis tot 60 mg/dag ook veilig is; in de Verenigde Staten geldt een maximum van 50 mg/dag. In dieronderzoek is een NOAEL (no-observed-adverse-effect-level) van 100 mg/kg/dag vastgesteld.
1. Ames BN. Prolonging healthy aging: Longevity vitamins and proteins. Proc Natl Acad Sci USA. 2018;115(43):10836-10844.
2. Akagawa M et al. Recent progress in studies on the health benefits of pyrroloquinoline quinone. Biosci Biotechnol Biochem. 2016;80(1):13-22.
3. Chowanadisai W et al. Pyrroloquinoline quinone stimulates mitochondrial biogenesis through cAMP response element-binding protein phosphorylation and increased PGC-1alpha expression. J Biol Chem. 2010;285(1):142-52.
4. Harris CB et al. Dietary pyrroloquinoline quinone (PQQ) alters indicators of inflammation and mitochondrial-related metabolism in human subjects. J Nutr Biochem. 2013;24(12):2076-84.
5. Hwang P et al. Mechanisms behind pyrroloquinoline quinone supplementation on skeletal muscle mitochondrial biogenesis: possible synergistic effects with exercise. J Am Coll Nutr. 2018 May 1:1-11.
6. Smidt CR et al. Does the intestinal microflora synthesize pyrroloquinoline quinone? Biofactors. 1991;3(1):53-9.
7. Nakano M et al. Effects of oral supplementation with pyrroloquinoline quinone on stress, fatigue, and sleep. Functional Foods Health and Disease 2012;2(8):307-324.
8. Nakano M et al. Effects of orally administered pyrroloquinoline quinone disodium salt on dry skin conditions in mice and healthy female subjects. J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2015;61(3):241-6.
9. Zhao L et al. Beneficial synergistic effects of microdose lithium with pyrroloquinoline quinone in an Alzheimer's disease mouse model. Neurobiol Aging. 2014;35(12):2736-2745.
10. Zhang L et al. The neuroprotective effect of pyrroloquinoline quinone on traumatic brain injury. J Neurotrauma. 2012;29(5):851-64.
11. European Food Safety Authority, Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies. Safety of pyrroloquinoline quinone disodium salt as a novel food pursuant to Regulation (EC) No 258/97. EFSA Journal 2017;15(11):5058.