De bessen van de cranberrystruik (Vaccinium macrocarpon) zijn goed voor de gezondheid, niet in de laatste plaats door het zeer hoge gehalte aan antioxidanten (waaronder stilbenen zoals pterostilbeen, triterpenoïden en flavonoïden zoals proanthocyanidines, anthocyanines en flavonolen). Wetenschappelijke studies suggereren dat antioxidanten in cranberry’s veroudering tegengaan en beschermen tegen onder meer kanker, hart- en vaatziekten, cariës/parodontitis en neurodegeneratieve aandoeningen.
Meer algemeen bekend is dat cranberry antimicrobiële en diuretische effecten heeft en de kans op terugkerende urineweginfecties verlaagt. Cranberry(extract) is een geschikt alternatief voor preventief gebruik van antibiotica. Uropathogenen ontwikkelen gemakkelijk (multi)resistentie tegen antibiotica, maar blijven gevoelig voor de antimicrobiële werking van cranberry. Voedingssupplementen met cranberry-extract zijn effectiever dan cranberrysap. Supplementen hebben een hoger gehalte aan werkzame stoffen; bovendien is de therapietrouw beter (ongezoet cranberrysap smaakt erg zuur en wrang). Proanthocyanidines (PAC’s type A) in cranberry voorkomen dosisafhankelijk dat de belangrijkste veroorzakers van blaasontsteking (uropathogene E.colibacteriën) hechten aan de slijmvliezen van blaas en urinewegen en zich vermeerderen. In de richtlijnen urineweginfecties van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) wordt cranberrysuppletie genoemd als één van de opties om recidiverende cystitis te voorkomen bij gezonde, niet-zwangere vrouwen.
In humane klinische studies is gebleken dat cranberry(extract) de kans op recidiverende urineweginfecties kan verlagen bij diverse hoogrisicogroepen en -factoren:
Bessen(extract) van Vaccinium macrocarpon (lepeltjesheide)
Cranberry-extract in de geadviseerde doseringen is veilig. Cranberry’s verlagen de kans op urineweginfecties bij vrouwen die zwanger zijn; tijdens de zwangerschap is (gematigde) consumptie van cranberry’s en cranberrysap veilig; cranberry-extract wordt ontraden vanwege het ontbreken van veiligheidsgegevens. Aangezien nog onduidelijk is of cranberry-extract de kans op nierstenen verhoogt of juist verlaagt, is het vooralsnog goed terughoudend te zijn met cranberrysuppletie bij (aanleg voor) nierstenen.
1. NHG-Standaard urineweginfecties, samenvattingskaart M05 (juni 2013).
2. Neto CC et al. Cranberry. In: Benzie IFF, Wachtel-Galor S, editors. Herbal Medicine: Biomolecular and Clinical Aspects. 2nd edition. Boca Raton (FL): CRC Press; 2011. Chapter 6.
3. Blumberg JB et al. Cranberries and their bioactive constituents in human health. Adv Nutr. 2013 Nov 6;4(6):618-32.
4. Caljouw MA et al. Effectiveness of cranberry capsules to prevent urinary tract infections in vulnerable older persons: a double-blind randomized placebo-controlled trial in long-term care facilities. J Am Geriatr Soc. 2014;62(1):103-10.
5. Wang CH et al. Cranberry-containing products for prevention of urinary tract infections in susceptible populations: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Arch Intern Med. 2012;172(13):988-96.
6. Bonetta A et al. Enteric-coated, highly standardized cranberry extract reduces risk of UTIs and urinary symptoms during radiotherapy for prostate carcinoma. Cancer Manag Res 2012;4:281-6.
7. Fernández-Puentes V et al. Efficacy and safety profile of cranberry in infants and children with recurrent urinary tract infection. An Pediatr (Barc). 2015;82(6):397-403.
8. Hess MJ et al. Evaluation of cranberry tablets for the prevention of urinary tract infections in spinal cord injured patients with neurogenic bladder. Spinal Cord. 2008;46(9):622-6.
9. Heitmann K et al. Pregnancy outcome after use of cranberry in pregnancy – the Norwegian mother and child cohort study. BMC Complement Altern Med. 2013;13:345.
10. Lavigne JP et al. Propolis can potentialise the anti-adhesion activity of proanthocyanidins on uropathogenic Escherichia coli in the prevention of recurrent urinary tract infections. BMC Research Notes 2011;4:522.