05-10-2018
TNO heeft samen met Artis Micropia een nationale gids opgesteld met alle probiotica die klinisch bewezen effectief de bijwerking diarree na een antibioticabehandeling kunnen verminderen of voorkomen. Ondanks de bewezen effectiviteit van probiotica is het voor sommige gezondheidsprofessionals lastig om een product te kiezen in een specifieke situatie. Deze gids biedt zowel de zorgverlener als de consument een leidraad en laat zien dat voor een aantal probiotica- supplementen op de Nederlandse markt, een goede klinische onderbouwing bestaat voor gebruik tijdens en na een antibioticakuur.
Middels een systematische review werd onderzocht welke probiotica (specfieke bacteriestammen en mengsels) effectief zijn bij de preventie van antibioticageassocieerde diarree. Hier zijn alleen gerandomiseerde, dubbelblinde, placebo-gecontroleerde studies in meegenomen, waarbij een duidelijke definitie van antibiotica-gerelateerde diarree werd gehanteerd, en waarbij de toedieningsduur van de probiotica minstens zo lang was als de antibioticakuur. Er waren 32 van de 128 studies die voldeden aan deze criteria. Vervolgens bekeken de onderzoekers alle probiotica-producten die verkrijgbaar zijn op de Nederlandse markt en vergeleken zij de samenstelling van de producten met de resultaten uit de systematische review. Als er minimaal drie onafhankelijke klinische studies met een positief effect bij antibioticagebruik beschikbaar zijn, kreeg het product drie sterren; bij twee studies twee sterren en één ster bij één klinische studie.
De bacteriestam Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) is het meest effectief in het voorkomen van antibioticageassocieerde diarree (AGD), bij een minimale dagdosering van 2 miljard kolonievormende eenheden (kve). Het relatieve risico van probiotica versus placebo werd vastgesteld op 0.30 (95% CI 0.16–0.5). Dus de kans op AGD bleek met LGG drie keer zo klein. Daarnaast was een combinatie van LGG met Lactobacillus acidophilus LA-5 en Bifidobacterium lactis BB-12 eveneens erg effectief en kreeg twee sterren. De twee studies met deze combinatie toonden een relatief risico aan van slechts 0,13 (95% CI 0.04-0.40), waarbij slechts 3 van de 68 diarree kregen vergeleken met 29 van de 65 in de placebogroep. De conclusie van de onderzoekers, hoogleraren Remco Kort en Ger Rijkers, luidt dan ook om bij het gebruik van (breedspectrum) antibiotica te kiezen voor een probioticum met minimaal 2 miljard kve LGG. Maar ook de combinatie van LGG, LA-5 en BB-12 kreeg twee sterren (ten tijde van de publicatie bestond er nog geen product met de combinatie van deze drie stammen, maar inmiddels wel). Verder vermelden zij dat probiotica de darmmicrobiota beschermen tegen de verstorende werking van een antibioticakuur en het herstel bevorderen.
Overigens is het gebruik van een product met LGG, LA-5 en BB-12 breder inzetbaar dan bij antibioticageassocieerde diarree alleen. Een uitgebreide beschouwing hierover kunt u terugvinden op https://www.orthokennis.nl/artikelen/probiotica
Opvallend is dat een product met een of drie bacteriestammen superieur is ten opzichte van formuleringen met meer stammen. Meer is dus niet altijd beter. Bovendien toont het onderzoek aan dat het van essentieel belang is dat er klinische studies beschikbaar zijn van de gebruikte formulering in een probioticum. Dat wil zeggen, studies met de specifieke stam of het hele mengsel en niet met één stam uit het mengsel, waarbij er geen studies zijn gedaan met de overige stammen in het mengsel. De effecten van probiotica zijn namelijk stamspecifiek en de bacteriën in een mengsel kunnen elkaars werking beïnvloeden. Dit maakt stamspecifiek voorschrijven van belang voor de effectiviteit van de therapie.
Het is een mooie ontwikkeling dat TNO en Artis Micropia dit onderzoek hebben uitgevoerd, omdat zij een onafhankelijk advies aanbieden. Amoxicilline is in Nederland met ruim 1,2 miljoen voorschriften per jaar het meest voorgeschreven antibioticum. Tevens veroorzaakt het relatief vaak diarree. De vraag naar goed onderbouwde, passende ondersteuning om bijwerkingen te voorkomen was dan ook groot. De effectiviteit van probiotica bij antibioticagebruik wordt al lange tijd onderzocht, echter zijn er verschillende geluiden te horen over de inzetbaarheid. Er zijn grote voorstanders en tegenstanders, terwijl anderen door de bomen het bos niet meer zien. Door de inzet van TNO en Artis Micropia is er nu een solide basis voor advies beschikbaar gekomen, die artsen en andere gezondheidsprofessionals het vertrouwen kan geven om probiotica bij antibioticagebruik te adviseren.
De volledige studie kunt u terugvinden op https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6091175/. De gids zal jaarlijks worden geëvalueerd en waar nodig aangepast.