29-10-2015
Bij ouderen kunnen urineweginfecties regelmatig voorkomen. Postmenopauzale vrouwen krijgen hier met name mee te maken. De oestrogeenspiegel daalt, wat onder andere veroorzaakt dat er een kleinere hoeveelheid gunstige lactobacillen in de vagina aanwezig is, wat kan leiden tot een overmaat van pathogene bacteriën. Deze pathogenen kunnen terugkerende blaasontstekingen veroorzaken, tot wel een paar keer per jaar. Maar ook vóór de menopauze kunnen sommige vrouwen regelmatig een urineweginfectie oplopen.
Meestal worden er in zo’n situatie preventief antibiotica voorgeschreven om volgende blaasontstekingen te voorkomen. Groot nadeel hiervan is de hoge kans op het ontwikkelen van resistentie bij deze micro-organismen tegen de gebruikte antibiotica. Hierdoor neemt de effectiviteit van de antibiotica af en dit kan op termijn vervelende gevolgen hebben. Daarnaast kunnen deze geneesmiddelen ook nadelige bijwerkingen geven.
Om deze redenen zijn wetenschappers op zoek naar veiliger alternatieven ter preventie van terugkerende blaasontstekingen. Twee nutriënten die in dit kader veelbelovend lijken, zijn cranberries en een probioticum met Lactobacillus rhamnosus GR-1 en Lactobacillus reuteri RC-14.
Nederlandse onderzoekers in het AMC hebben in twee studies de effectiviteit van deze nutriënten vergeleken met antibiotica. De eerste studie dateert uit 2011.1 Hierbij kregen 221 premenopauzale vrouwen met terugkerende blaasontstekingen gedurende 12 maanden dagelijks 480 mg van een antibioticum óf een supplement met cranberries (500 mg tweemaal daags met in totaal 9,1 mg proanthocyanidinen type A). Het antibioticum bleek iets effectiever in het voorkomen van urineweginfecties, maar een belangrijke observatie was dat cranberry geen aanleiding gaf tot het verhoogd optreden van antibiotica-resistentie bij ziekteverwekker E.coli, terwijl tot maar liefst 90% van de E. coli na 12 maanden antibioticagebruik resistent was geworden. Cranberry werd uitstekend verdragen en had geen negatieve bijwerkingen.
In de tweede studie werden 252 postmenopauzale vrouwen met herhaalde urineweginfecties behandeld ofwel met een oraal probioticum (twee keer daags een capsule met 1 miljard Lactobacillus rhamnosus GR-1 en Lactobacillus reuteri RC-14) ofwel met een lage dosering van een preventief antibioticum.2 Ook hier werd een iets grotere effectiviteit gezien bij gebruik van het antibioticum, maar het probioticum kwam hier dicht bij in de buurt. Als er werd geselecteerd op vrouwen met gecompliceerde blaasontstekingen (ten gevolge van andere aandoeningen) dan deed het probioticum het zelfs beter. Verder trad ook hier geen antibiotica-resistentie op bij gebruik van het probioticum terwijl dit wel in hoge mate het geval was in de antibioticagroep. Een probioticum met deze twee specifieke stammen kan zeker als serieus alternatief overwogen kan worden.
Bij een latere placebogecontroleerde studie, uitgevoerd in 21 Nederlandse verpleeghuizen, werd bij de helft van de ouderen 12 maanden lang een cranberry-supplement (twee keer daags 500 mg met in totaal 18 mg PAC’s) ingezet en kreeg de andere helft een placebo.3 Aan het eind van de looptijd werd er gekeken hoe vaak urineweginfecties waren voorgekomen in de cranberrygroep ten opzichte van de placebogroep. Er bleek dat ouderen met een hoog risico op urineweginfecties die het cranberry-supplement kregen een 26% lagere kans hadden op het ontwikkelen van een klinische blaasontsteking. In de groep met een lager infectierisico werd geen effect gezien. De onderzoekers gaven aan dat de effectiviteit mogelijk hoger was geweest als er gekozen was voor een cranberry-supplement met een hogere dosering PAC’s (tot 72 mg PAC’s per dagdosering).
Concluderend zijn er inmiddels sterke aanwijzingen dat er wel degelijk alternatieven zijn voor het preventief voorschrijven van antibiotica bij terugkerende blaasontstekingen. Mogelijk is de effectiviteit van een supplement met cranberries (PAC’s) of Lactobacillus rhamnosus GR-1/Lactobacillus reuteri RC-14 nog groter bij hogere doseringen. Interessant zou ook het gecombineerd inzetten van deze beide nutriënten kunnen zijn. Toekomstig onderzoek zal moeten uitwijzen wat de optimale doseringen zijn en of gelijktijdig gebruik van cranberry met Lactobacillus rhamnosus GR-1 en Lactobacillus reuteri RC-14 inderdaad leidt tot een synergetisch effect.
Referenties:
Beerepoot MAet al. Cranberries vs antibiotics to prevent urinary tract infections: a randomized double-blind noninferiority trial in premenopausal women. Arch Intern Med. 2011 Jul 25;171(14):1270-8. doi: 10.1001/archinternmed.2011.306.
Beerepoot MA et al. Lactobacilli vs antibiotics to prevent urinary tract infections: a randomized, double-blind, noninferiority trial in postmenopausal women. Arch Intern Med. 2012 May 14;172(9):704-12. doi: 10.1001/archinternmed.2012.777.
Monique A A Caljouw et al. Effectiveness of Cranberry Capsules to Prevent Urinary Tract Infections in Vulnerable Older Persons: A Double-Blind Randomized Placebo-Controlled Trial in Long-Term Care Facilities. J Am Geriatr Soc. 2014 Jan; 62(1): 103–110. Published online 2014 Jan 17. doi: 10.1111/jgs.12593.