05-02-2021
Algemene informatie
IJzer maakt onderdeel uit van het hemoglobine in rode bloedcellen en het speelt daarom een rol bij het zuurstoftransport in het lichaam. Daarnaast is ijzer onderdeel van verschillende enzymen, waaronder de cytochromen. Hierdoor is ijzer van belang voor de regulatie van de stofwisseling en ondersteunt het een goede groei en ontwikkeling.
Een ijzergebrek kan onder andere ontstaan door een tekort in de voeding, een verminderde opname in de dunne darm of bloedverlies. Risicogroepen zijn dan ook vegetariërs/veganisten, ouderen, mensen met coeliakie, atrofische gastritis of een andere maagdarmaandoening en vrouwen die menstrueren of net bevallen zijn. Ook na een operatie, trauma of (regelmatige) bloeddonatie dient men bedacht te zijn op een ijzergebrek. Zwangere vrouwen hebben een verhoogde ijzerbehoefte, evenals sporters en mensen die maagzuurremmers en/of NSAID’s gebruiken.
Tekenen van een tekort zijn divers, waarbij moeheid, algehele zwakte, kouwelijkheid en bleekheid het meest voorkomen. Voor het vaststellen van de ijzerstatus zijn ferritine en transferrine de belangrijkste parameters. Ferritine is een eiwit dat zorgt voor de opslag van ijzer in de lever en het beenmerg. Het is een goede maat om de totale hoeveelheid ijzer in het lichaam te bepalen. Transferrine zegt daarnaast iets over de ijzerconcentratie in het bloed. Een combinatie van beide parameters geeft een duidelijk beeld van de ijzerstatus.
Testresultaten
|
Parameter |
Optimale waarde |
Interpretatie afwijkende waarde |
|
Ferritine |
30 – 100 μg/L
(NB. In de reguliere geneeskunde wordt een optimale waarde van 20 - 150 μg/L (voor vrouwen) en 25 - 150 μg/L (voor mannen) aangehouden) |
< 30 μg/L ijzertekort > 100 μg/L ijzerstapeling
100 – 250 μg/L mogelijk prediabetes en/of metabool syndroom
> 250 μg/L mogelijk hemochromatose (verwijzing naar de huisarts noodzakelijk) |
|
Transferrine |
2 – 4 g/L |
> 4 g/L ijzertekort (mits transferrinesaturatie verlaagd is) < 2 g/L ijzerstapeling (mits transferrinesaturatie verhoogd is) |
|
Transferrinesaturatie |
15 – 45% |
> 55% mogelijk hemochromatose (verwijzing naar de huisarts noodzakelijk) |
Behandelplan
De primaire behandelstrategie bij een ijzergebrek is het wegnemen van de oorzaak en tegelijkertijd het herstellen van de ijzerstatus van het lichaam. Hierbij is een voedingsanalyse van belang en dient het bestaan van (maagdarm)bloedingen uitgesloten te worden.
Suppletieadvies
IJzersuppletie in hoge doseringen is veilig gedurende een beperkte tijd, mits er sprake is van een ijzergebrek. Zodra het tekort is opgeheven, dient de inname verlaagd te worden. Een onnodig hoge inname van ijzer kan namelijk oxidatieve stress veroorzaken. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid ijzer voor kinderen tot 5 jaar is 8 mg per dag. Daarna stijgt de behoefte naar 11 mg (tot 13 jaar). Vanaf 14 jaar hebben meisjes/vrouwen 15 mg ijzer per dag nodig en jongens/mannen 9 mg. Suppletie vindt bij voorkeur plaats met ijzerbisglycinaat, omdat deze verbinding een hoge biologische beschikbaarheid heeft en mild is voor maag en darmen. Suppletie kan plaatsvinden volgens onderstaand schema.
|
Nutriënt |
Dagdosering |
Opmerkingen |
|
IJzer(bisglycinaat) |
25 – 75 mg tussen de maaltijden door ingenomen. |
Dosering is afhankelijk van de ernst van de anemie en de bijwerkingen die de patiënt ervaart. Controleer de ijzerstatus 4 weken na de start van de ijzersuppletie. Na normalisering nog 8 – 12 weken de halve dosering van de dosering die goed verdragen werd gebruiken. |
Naast ijzerbisglycinaat worden de volgende nutriënten geadviseerd als basissuppletie.
|
Aanvullende basissuppletie |
Dagdosering |
Belangrijkste effecten |
|
Multivitamine-/mineralenpreparaatmet biologisch actieve B-vitaminen (folaat 5-MTHF, vitamine B6 pyridoxal-5’-fosfaat en vitamine B12methylcobalamine/ adenosylcobalamine), vitamine D3 en vitamine A |
|
Het vitamine B-complex ondersteunt de energiestofwisseling. B-vitaminen zijn nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen. Vitamine A helpt bij het beschikbaar maken van opgeslagen ijzer. |
|
Vitamine C |
200 – 1000 mg 1 keer per dag tegelijkertijd met het ijzersupplement innemen. |
Stimuleert de ijzeropname (vanaf 200 mg). Helpt vermoeidheid te verminderen. |
|
Omega 3-vetzuren EPA/DHA |
1000 mg EPA/DHA, 1 keer per dag liefst tijdens een vetbevattende maaltijd innemen. |
Ondersteunen het immuunsysteem en de stabiliteit van het celmembraan. |
Aanvullende suppletie bij een ijzertekort
Als ijzersuppletie onvoldoende effect sorteert, dan kan aanvullende suppletie met L-lysine de ijzerstatus verbeteren.
|
Nutriënt |
Dagdosering |
Belangrijkste effecten |
|
L-lysine |
1,5 – 2 gram 1 keer per dag tegelijkertijd met het ijzersupplement innemen. |
Gunstig voor de ijzeropname. |
Leefstijl- en voedingsadviezen
IJzer komt voor in zowel dierlijke, als plantaardige voedingsmiddelen. Dierlijk ijzer is beter opneembaar en komt voor in rood vlees, vis en gevogelte. Plantaardige ijzerbronnen zijn bonen, graanproducten en bladgroenten. De ijzeropname (uit plantaardige bronnen) kan verhoogd worden door bij de maaltijd voedingsmiddelen met vitamine C te consumeren, zoals een sinaasappel, een kiwi of een paprika. Calciumrijke voedingsmiddelen, fytaat in granen en peulvruchten, en thee en koffie kunnen daarentegen de ijzeropname belemmeren.
Aanvullende laboratoriumtesten
In sommige gevallen kan het nodig zijn om een aanvullende laboratoriumtest af te nemen, u kunt hierbij denken aan de volgende test:
Wanneer is een herbepaling zinvol?
Na het starten van de ijzersuppletie is een herbepaling van de ijzerstatus aan te bevelen na 4 weken. Stabilisering van de ijzerstatus duurt ongeveer 3 maanden.
Belangrijk
Informatie is bestemd voor beroepsbeoefenaren in de (complementaire) gezondheidszorg. Het is de verantwoordelijkheid van de therapeut om te zorgen voor een adequate behandeling op basis van de gegeven analyseresultaten, te controleren op mogelijke interacties met geneesmiddelen en, indien van toepassing, de cliënt bijtijds door te verwijzen naar een huisarts.