08-01-2021
Algemene informatie
De stressreactie is een complex proces dat onder invloed staat van zowel het hormonale systeem als het zenuwstelsel. Cortisol, een steroïdhormoon gevormd uit cholesterol, wordt aangemaakt bij elke vorm van stress, waaronder psychische overbelasting, (chronische) pijn of intensief sporten. In reactie op cortisol maakt het lichaam DHEA (dihydroepiandrosteron) aan dat de negatieve effecten van cortisol gedeeltelijk dempt. Bij langdurige stress daalt na een bepaalde periode de aanmaak van DHEA. Uiteindelijk raakt het lichaam in een staat van uitputting, waarbij zowel cortisol als DHEA laag zijn.
Ook het hormonale systeem kan invloed hebben op de stressreactie. Insulineresistentie en (postprandiale) hyperglykemie kunnen cortisol verhogen. Langdurige stress kan daarnaast de hormoonbalans verstoren, waarbij er een verhoogd risico bestaat op een depressie bij gelijktijdig voorkomen van (subklinische) hypothyreoïdie. Tevens heeft chronische stress een negatief effect op de algemene nutriëntenstatus vanwege een verhoogde nutriëntenbehoefte van het lichaam, maar ook door een verstoring van het darmmicrobioom en de darmintegriteit.
Testresultaten
|
Parameter |
Optimale waarde |
Interpretatie afwijkende waarde |
|
Cortisol |
5 – 22 nmol/L |
Acute stress: verhoogd cortisolgehalte en een normale DHEA-spiegel. Chronische stress: hoog cortisolgehalte en een verlaagde DHEA-spiegel. Uitputting door chronische stress: zowel een laag cortisolgehalte als een (sterk) verlaagde DHEA-spiegel. |
|
DHEA |
0,3 – 1,9 nmol/L |
|
|
Cortisol/DHEA-ratio |
5 – 25 |
|
Behandelplan
Allereerst dient de oorzaak van de stress (waar mogelijk) te worden weggenomen. Daarnaast dient de behandeling gericht te zijn op het bevorderen van een gezonde leefstijl met voldoende slaap en ontspanning en een gezond eetpatroon. Als er sprake is van een verstoord darmmicrobioom of een verstoorde darmintegriteit, moet dit als eerste hersteld worden.
Suppletieadvies
Door chronische stress kan de spijsvertering minder optimaal functioneren, waardoor nutriënten in mindere mate worden opgenomen. Langdurige stress kan tegelijkertijd tot gevolg hebben dat men minder gezond en/of minder eet. Doordat het lichaam tijdens stress een verhoogde behoefte heeft aan macro- en micronutriënten is er een reële kans op het ontstaan van tekorten. Suppletie heeft dan ook als doel om tekorten te voorkomen en te voorzien in de verhoogde nutriëntenbehoefte.
|
Basissuppletie |
Dagdosering |
Belangrijkste effecten |
|
Multivitamine-/mineralenpreparaat, met biologisch actieve B-vitaminen en vitamine K2 (MK-7) |
|
B-vitaminen zijn essentieel voor de koolhydraat- en vetstofwisseling, en helpen bij vermoeidheid. Vitamine K werkt synergistisch met vitamine D. |
|
Vitamine C (aanvullend op de dosering uit een multi) |
1000 mg |
Sterke antioxidant. Ondersteunt de synthese van neurotransmitters en steroïdhormonen. |
|
Vitamine D3 (inclusief de dosering uit een multi) |
25 – 50 mcg, 1 keer per dag (dosis bij voorkeur op geleide van de bloedspiegel). |
Ondersteunt de stofwisseling van koolhydraten en vetten. Ondersteunt het immuunsysteem. |
|
Omega 3-vetzuren EPA/DHA |
1000 mg EPA/DHA, 1 keer per dag liefst bij een vetbevattende maaltijd innemen. |
Helpen het immuunsysteem en bevorderen de stabiliteit van het celmembraan. |
Naast basissuppletie kunnen er aanvullende nutriënten geadviseerd worden op basis van de mate van stress.
Aanvullende suppletie bij acute stress
Bij acute stress vertoont het lichaam in principe een normale stressreactie, waarbij zowel de cortisol- als de DHEA-respons normaal verlopen. Om het lichaam extra te ondersteunen tijdens (kortdurende) acute stress kunnen magnesium en L-theanine geadviseerd worden.
|
Nutriënt |
Dagdosering |
Belangrijkste effecten |
|
Magnesium(bisglycinaat) met taurine |
100 – 300 mg per dag ingenomen voor het slapen gaan. |
Ondersteunt de stofwisseling en zenuwgeleiding. |
|
L-theanine |
200 – 600 mg per dag ingenomen een half uur voor het slapen gaan. |
Dempt een overmatige stressreactie. Helpt om goed te kunnen slapen. |
Aanvullende suppletie bij chronische stress
Bij chronische stress dient suppletie gericht te zijn op het ondersteunen van de darmwerking. Daarnaast kan het adaptogeen ashwagandha de weerstand tegen stress verhogen, zeker in situaties waarin ook angst en/of depressie een rol speelt. Ook magnesium en L-theanine kunnen goed ingezet worden bij chronische stress.
|
Nutriënt |
Dagdosering |
Belangrijkste effecten |
|
Ashwagandha (biologisch) |
300 – 600 mg gestandaardiseerd extract met 5% withanolides |
Verhoogt de weerstand tegen stress. Werkt angstremmend, antidepressief en neuroprotectief. Stimuleert de werking van de schildklier. |
|
Probiotica met de stammen LA-5, BB-12 en LGG |
3 – 15 miljard cfu per dag. 1 keer per dag tijdens een maaltijd innemen. |
Ondersteunt het afweersysteem en de spijsvertering. Vermindert de kans op een dysbiose door stress. |
|
Magnesium(bisglycinaat) met taurine |
100 – 300 mg per dag ingenomen voor het slapen gaan. |
Ondersteunt de stofwisseling en zenuwgeleiding. |
|
L-theanine |
200 – 600 mg per dag ingenomen een half uur voor het slapen gaan. |
Dempt een overmatige stressreactie. Helpt om goed te kunnen slapen. |
Aanvullende suppletie bij uitputting door chronische stress
Als chronische stress leidt tot uitputting is suppletie nodig die gericht is op het ondersteunen van het neuro-endocriene systeem. Cordyceps sinensis werkt breed ondersteunend. Vitamine B5 en vitamine C kunnen de synthese van steroïdhormonen bevorderen. Co-enzym Q10 in de vorm van ubiquinol kan helpen bij vermoeidheid.
|
Nutriënt |
Dagdosering |
Belangrijkste effecten |
|
Cordyceps sinensis (biologisch) |
1600-3200 mg per dag; dosering in twee keer verdeeld over de dag bij een maaltijd innemen. |
Ondersteunt de bijnieren en het neuro-endocriene systeem. Algemeen tonicum en adaptogeen. |
|
Probiotica met de stammen LA-5, BB-12 en LGG |
15 miljard cfu per dag. 1 keer per dag tijdens een maaltijd innemen. |
Ondersteunt het afweersysteem en de spijsvertering. Vermindert de kans op een dysbiose door stress. |
|
Ubiquinol |
50-100 mg per dag |
Ondersteunt de mitochondriale functie en de energiestofwisseling. |
|
Vitamine B5 |
250 – 1000 mg per dag (totaal in alle gebruikte supplementen). |
Gebruiken in combinatie met een multivitamine-/mineralenpreparaat of een B-complex. Ondersteunt de synthese van steroïdhormonen. Ondersteunt de bijnierfunctie. |
|
Vitamine C |
2000 mg per dag (totaal in alle gebruikte supplementen). Dosering geleidelijk opbouwen tot tolerantiedrempel (dosering waarbij nog geen darmklachten ontstaan). |
Sterke antioxidant. Ondersteunt de synthese van neurotransmitters en steroïdhormonen. |
Leefstijl- en voedingsadviezen
Bij uitputting en chronische stress is beweging belangrijk voor het herstel, maar duursporten en intensieve sporten hebben een averechts effect. Kies voor wandelen, fietsen, zwemmen, yoga of pilates. Waar mogelijk in de buitenlucht, omdat daglicht gunstig is voor de aanmaak van het corticotroop releasing hormoon (CRH).
Vermijd tussendoortjes, omdat deze zorgen voor een insulinepiek, of eet een tussendoortje dat rijk is aan gezonde vetten en eiwitten. Beperk het gebruik van koffie en chocolade, vanwege het cortisolstimulerende effect. De voeding dient aangepast te worden, waarbij het mediterraan dieet als voorbeeld kan dienen. De belangrijkste voedingsadviezen zijn:
Aanvullende laboratoriumtesten
In sommige gevallen kan het nodig zijn om een aanvullende laboratoriumtest af te nemen, u kunt hierbij denken aan de volgende testen:
Wanneer is een herbepaling zinvol?
Om het effect van de therapie en de coaching te volgen is het te overwegen om de cortisol/DHEA-test eens in de twee maanden te herhalen om de effectiviteit van de therapie te kunnen volgen en eventueel bij te sturen.
Belangrijk
Deze informatie is bestemd voor beroepsbeoefenaren in de (complementaire) gezondheidszorg. Het is de verantwoordelijkheid van de therapeut om te zorgen voor een adequate behandeling op basis van de gegeven analyseresultaten, te controleren op mogelijke interacties met geneesmiddelen en, indien van toepassing, de cliënt bijtijds door te verwijzen naar een huisarts.