400 mg ubiquinol per dag effectief tegen migraine, naast reguliere medicatie

14-08-2020

Ubiquinol, de biologisch meest actieve vorm van co-enzym Q10, heeft een weinig bekende en enigszins verrassende werking. Uit onderzoek blijkt dat suppletie van deze vitamine-achtige stof (twee keer 200 mg per dag gedurende 12 weken) de frequentie, ernst en duur van migraineaanvallen bij vrouwen significant vermindert in vergelijking met placebo.

Migraine
Medisch gezien is migraine een gecompliceerde neurovasculaire disfunctie, een aandoening van de bloedvaten in de hersenen, die bij vrouwen veel vaker voorkomt dan bij mannen. Een aanzienlijk percentage van de wereldbevolking (15,3% volgens de Global Burden of Disease Study uit 2015) heeft hier last van. Migraine uit zich in milde tot hevige episodes van hoofdpijn die enkele uren tot zelfs dagen kunnen duren. Migraineaanvallen kunnen geleidelijk aan in frequentie en ernst toenemen, waardoor zowel abortieve medicatie voor het beëindigen van de aanvallen, als profylactische medicatie om het optreden van aanvallen te voorkomen, nodig zijn. Er zijn voor deze medicijnen echter verschillende nare bijwerkingen gemeld. Daarom is er toenemende interesse voor natuurlijke alternatieven zoals co-enzym Q10 (of ubiquinol), magnesium, riboflavine (vitamine B2), niacine (vitamine B3), L-carnitine en alfaliponzuur. Deze verbindingen werken ofwel direct door het bestrijden van de hoofdpijn ofwel indirect door het corrigeren van een deficiëntie. We behandelen hier de onderzoeksresultaten van ubiquinol.

Fysiologische factoren bij migraine
Hoewel de exacte oorzaken van migraine niet volledig duidelijk zijn, heeft de wetenschap een aantal pathofysiologische factoren kunnen vaststellen.

• Mitochondriale disfunctie en niet-optimale oxidatieve fosforylering
  Mitochondriën spelen een belangrijke rol, want hun disfunctie wordt als een van de belangrijkste oorzaken van migraineaanvallen gezien. Biochemische bevindingen laten zien dat een mitochondriale disfunctie zich vertaalt in een hoge intracellulaire concentratie van calcium, een overmatige productie van vrije radicalen en een gebrekkige oxidatieve fosforylering. De oxidatieve fosforylering of elektronentransportketen is het mitochondriale proces waarin door de toevoeging van een derde fosfaatgroep aan ADP (adenosinedifosfaat) de energiedrager ATP (adenosinetrifosfaat) ontstaat. Uiteindelijk leidt mitochondriale disfunctie tot energieverlies bij neuronen en astrocyten (stervormige steuncellen in het centrale zenuwstelsel), waardoor migrainemechanismen worden geactiveerd.

Een veelgebruikte marker voor mitochondriale disfunctie is de lactaat-pyruvaatverhouding (L:P) van het bloedplasma, omdat deze verhouding een indirecte maar betrouwbare indicator voor een verminderde oxidatieve fosforylering is. Tijdens mitochondriale disfunctie wordt de productie van lactaat (zuurrest van melkzuur) uit pyruvaat (een afgeleide van pyrodruivenzuur) en daardoor de verhouding L:P verhoogd. Bij migrainepatiënten zijn lactaat- en pyruvaatgehaltes aanzienlijk hoger dan bij gezonde personen.

• Matrix-metalloproteïnases (MMP’s) en de bloed-hersenbarrière
  Matrix-metalloproteïnases (MMP’s) zijn een familie van zink-afhankelijke enzymen die de verschillende eiwitten en componenten in de extracellulaire matrix afbreken. Met deze matrix wordt het netwerk van extracellulaire macromoleculen bedoeld die structurele en biochemische ondersteuning bieden aan de omliggende cellen. Hiertoe behoren collageen, enzymen en glycoproteïnen. Men vermoedt dat MMP’s de permeabiliteit van de hersenvaten verhogen en zelfs de bloed-hersenbarrière doorbreken. Daardoor zouden ontstekingen in het centrale zenuwstelsel en migraineaanvallen kunnen ontstaan. Tijdens migraineaanvallen vonden onderzoekers een verhoogde productie van met name MMP-9, een van deze enzymen.
  
  

• Stikstofmonoxide en migraine
  Stikstofmonoxide (NO) is een signaalmolecuul in vele fysiologische en pathologische processen. Deze verbinding reguleert onder andere de bloedcirculatie van de hersenen. NO kan migraineaanvallen intensiveren door een verwijding van hersenvaten te veroorzaken. NO is ook betrokken bij de verwerking van pijnprikkels. Een overmatige hoeveelheid van deze stof staat in verband met de toename van de permeabiliteit van de bloed-hersenbarrière, een belangrijke voorloper van migraineaanvallen. NO en zijn metaboliet (peroxynitriet) kunnen een mitochondriale disfunctie veroorzaken door de oxidatieve fosforylering van cellen te blokkeren. Wetenschappers hebben aangetoond dat de plasmaconcentratie NO bij migrainepatiënten in vergelijking met gezonde personen significant hoger is.

Ubiquinol bij migraine
Een van de redenen waarom de onderzoekers zich concentreerden op ubiquinol is dat uit verschillende onderzoeken is gebleken dat het serumniveau van co-enzym Q10 bij migrainepatiënten lager is dan de referentiewaarde. Daarnaast is deze vitamine-achtige stof een essentiële cofactor bij de oxidatieve fosforylering. Door de mitochondriale energieproductie in stand te houden, beschermt ubiquinol tegen plotseling falen of degeneratie van de mitochondriën. Bovendien beschermt ubiquinol als antioxidant en vrije radicalenvanger tegen celbeschadiging door ROS (reactive oxygen species zoals superoxide en waterstofperoxide) en verbetert het de aerobe capaciteit. Omdat mitochondriale ROS de activiteit van MMP’s sturen, heeft ubiquinol een regulerende werking. Ten slotte vermindert de suppletie van ubiquinol de productie van NO en induceerbare stikstofoxidesynthase (iNOS), een enzym dat de productie van NO uit het aminozuur L-arginine katalyseert.

Studie-opzet
Voor de studie werden vrouwen tussen de 20 en 50 jaar met migraineklachten geselecteerd. Er werden daarbij diverse uitsluitingscriteria gehanteerd. Niet toegelaten werden vrouwen in de menopauze, die ernstige organische of psychiatrische comorbiditeiten (tegelijkertijd aanwezige andere aandoeningen) hebben, die lijden aan spannings- of andere soorten hoofdpijn, die voortdurend hoofdpijn hebben, die in de afgelopen 6 maanden preventieve medicijnen tegen migraine hebben gebruikt, die co-enzym Q10 (of ubiquinol) of andere antioxidanten als supplementen hebben gebruikt gedurende ten minste 3 maanden voorafgaand aan hun inschrijving, die roken, die borstvoeding geven, die zwanger zijn of willen worden en die een beroerte of hartinfarct hebben gehad. Alle participerende vrouwen kregen preventieve medicatie en daarnaast ubiquinol of – in de controlegroep – een capsule met zetmeel.

Studieresultaten
De studieresultaten toonden aan dat de ubiquinolsuppletie lactaat, pyruvaat, NO en MMP-9 significant verminderde en het serumgehalte van co-enzym Q10 verhoogde. In de placebogroep daarentegen traden geen significante veranderingen op.

Van veel groter belang was echter dat de suppletie van ubiquinol (400 mg/dag verdeeld over twee tijdstippen gedurende 12 weken) klinisch van waarde was: vergeleken met de controlegroep verminderden de frequentie, ernst en duur van de migraineaanvallen beduidend.

De gebruikte dosering ubiquinol werd goed verdragen en liet geen serieuze bijwerkingen zien.

De onderzoekers concludeerden dat suppletie met ubiquinol een belangrijke aanvullende behandeling voor migraine kan zijn.

Literatuur
Nattagh-Eshtivania E, Dahrib M, Hashemilarc M, et al. The effect of Coenzyme Q10 supplementation on serum levels of lactate, pyruvate, matrix metalloproteinase 9 and nitric oxide in women with migraine. A double blind, placebo, controlled randomized clinical trial. Eur J Integ Med. 2018;21:70–76.

Vos T, Allen C, Arora M, et al. Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015. Lancet. 2016;388:1545-1602.