Mogelijk gemaakt door:

Saffraan

het rode goud

28-mrt-2017
Lees hier het resumé

Inleiding

De aromatische specerij saffraan bestaat uit de gedroogde, oranjerode stampers (stigma) van de saffraancrocus (Crocus sativus, Iridaceae familie). Meer dan 80% van de saffraan wordt geteeld in Iran, de rest in landen waaronder India, China, Mexico, Spanje, Turkije en Griekenland. Saffraan wordt handmatig geplukt, iedere bloem bevat 3 stigma’s en er zijn ongeveer 150.000 bloemen nodig voor een kilo saffraan. De duurste specerij ter wereld wordt ook wel ‘het rode goud’ genoemd. Saffraan, dat een iets bittere smaak heeft en een karakteristieke geur die het midden houdt tussen honing en hooi, wordt al meer dan 4000 jaar gebruikt als kleurstof, specerij en geneesmiddel. In de oude Perzische geneeskunst werd saffraan aanbevolen bij uiteenlopende aandoeningen waaronder maagdarmproblemen, epilepsie, premenstrueel syndroom, laag libido, astma, slapeloosheid, depressie, geheugenproblemen en pijn. Tegenwoordig zijn er voedingssupplementen met saffraan(extract) verkrijgbaar, die onder meer worden ingezet bij depressie, de ziekte van Alzheimer, leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie en impotentie. Preklinische studies doen vermoeden dat saffraansuppletie zinvol is bij veel meer aandoeningen. Om hier meer duidelijkheid over te krijgen dienen meer humane studies, waaronder dosisresponsstudies, te worden gedaan met saffraanextract.

Medicinale inhoudsstoffen

Saffraan bevat onder meer de carotenoïden crocetine en crocine (een groep van 6 metabolieten van crocetine), picrocrocine (precursor van safranal, metaboliet van de carotenoïde zeaxanthine) en safranal.(1-5) Zie figuur 1. Crocine en crocetine zijn verantwoordelijk voor de kleur, picrocrocine voor de smaak en safranal voor de geur van saffraan. Het zijn de belangrijkste medicinale inhoudsstoffen die verantwoordelijk zijn voor de gezondheidseffecten van saffraan. Daarnaast bevat saffraan meer dan 150 andere vluchtige en niet-vluchtige inhoudsstoffen, waaronder vitamines (zoals riboflavine en thiamine), mineralen, carotenoïden (zeaxanthine, lycopeen, α- en β-caroteen) en bioflavonoïden (quercetine, kaemferol).

Een saffraansupplement van goede kwaliteit bevat saffraanextract met gegarandeerd een hoge concentratie crocine, crocetine, picrocrocine en safranal, bijvoorbeeld saffraanextract dat is gestandaardiseerd op minimaal 3,5% van deze bioactieve bestanddelen (lepticrosalides) en minimaal 2% safranal.(5,6)

Figuur 1: Biochemische structuur medicinale inhoudsstoffen saffraan.(8)

Figuur 1: Biochemische structuur medicinale inhoudsstoffen saffraan.(8)

Gezondheidseffecten saffraan

Sterke antioxidantactiviteit
Saffraan (crocine, crocetine, safranal) heeft een sterke (dosisafhankelijke) antioxidantactiviteit, neutraliseert vrije radicalen, bevordert de endogene productie van antioxidantenzymen en beschermt tegen oxidatieve stress.(3,4,9-12) De totale antioxidantactiviteit is het resultaat van synergie tussen antioxidanten in saffraan. In een humane pilotstudie zorgde saffraansuppletie (tweemaal daags 50 mg gedurende 6 weken) voor significante afname van lipidenperoxidatie (met circa 37%).(13) Mede door antioxidantactiviteit en ontstekingsremming beschermt saffraan tegen ischemie-reperfusieschade in onder meer hersenen, ogen, hart, spieren, maag en nieren.(5,14-17)

Ontstekingsremming, immunomodulatie en pijnstilling
Saffraan heeft significante ontstekingsremmende en immunomodulerende effecten. Suppletie met saffraan (crocine, crocetine) leidt onder meer tot daling van ontstekingsenzymen (cyclooxygenase-1, cyclooxygenase-2), verlaging van iNOS (inducible nitric oxide synthase, een pro-inflammatoir eiwit) en remming van de transcriptiefactor NF-kB met daling van ontstekingsbevorderende cytokines zoals TNF-α, IL-6 en IL-1β.(5,8,16,20) Ook zijn er aanwijzingen dat saffraan de balans tussen Th1/Th2 cellen (T-helper cellen) verschuift in de richting van Th2-cellen, hetgeen gunstig is bij ontstekingsziekten en depressie.(8,18,19) Saffraan (water- of ethanolextract) remt acute en chronische ontstekingen en gaat dosisafhankelijk zwelling tegen.(20) Saffraan (crocine, crocetine, safranal) verlicht zowel inflammatoire als neuropathische pijn.(20- 22,128) In een pilotstudie met 39 ongetrainde volwassen mannen zorgde saffraan (300 mg/dag gedurende 10 dagen), vergeleken met placebo, voor significante afname van spierpijn de dagen na intensieve excentrische* spiertraining. Hierbij was sprake van significant lagere plasmaspiegels van creatinekinase en lactaatdehydrogenase, enzymen geassocieerd met spierontsteking en verhoogde spierafbraak.(23) Saffraan was effectiever in het voorkomen van (verlate) spierpijn door overbelasting van de spieren dan indomethacine (75 mg/dag).(23)

Antidepressieve, angstremmende en stressverlagende activiteit
Verschillende bestanddelen in saffraan (crocine, crocetine, safranal) hebben een sterke antidepressieve werking, mede door ontstekingsremming, verlaging van oxidatieve stress, regulatie van de stressrespons (hypothalamus-hypofyse-bijnieras), stimulering van de GABA-erge (gamma-aminoboterzuur) neurotransmissie en remming van heropname van monoamine neurotransmitters (dopamine, norepinefrine, serotonine) in de hersenen.(6,8,24-28) Extracten van de stigma’s (saffraan) en bloemblaadjes van Crocus sativus hebben een even grote antidepressieve activiteit.(8,25,29-31) In dierstudies is aangetoond dat saffraan (met name safranal) kalmerende en angstremmende effecten heeft; crocine gaat dwangstoornis (obsessief-compulsieve stoornis) tegen.(32-34)

Afrodisiacum
Dieronderzoek laat zien dat saffraan (wateroplosbaar extract) een libidoverhogende werking heeft en impotentie tegengaat. Deze effecten worden mede aan crocine en crocetine toegeschreven. (35) Verbetering van een erectiestoornis komt mede door verhoging van het vaatverwijdende NO (stikstofmonoxide) door crocetine.(36)

Sterke neuroprotectieve effecten
Dierstudies hebben aangetoond dat saffraan goed is voor het denkvermogen en geheugen (noötropische werking) en beschermt tegen leer- en geheugenproblemen door chronische stress.(4,37,38) Preklinische studies suggereren dat saffraan (leeftijdsgerelateerde) cognitieve achteruitgang tegengaat, schade door hersenletsel beperkt en beschermt tegen (progressie van) neurodegeneratieve aandoeningen zoals beroerte, de ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie en de ziekte van Parkinson.(3-5,10,21,37,39-47)

Neuroprotectie door saffraan wordt mede toegeschreven aan de sterke antioxidantactiviteit van crocine en andere antioxidanten in saffraan, ontstekingsremming (met afname van de proliferatie en activiteit van microglia*), bescherming tegen apoptose, het vermogen om aggregatie en depositie (plaquevorming) van amyloïd-β* te remmen, evenals intracellulaire accumulatie van tau-eiwit* in neurofibrillaire tangles*.(3-5,9,39,40,48-51) Daarnaast verhoogt saffraan de productie van de neuroprotectieve en neurotrofe eiwitten BDNF* (brain derived neurotrophic factor), VGF* (een neuropeptide) en CREB* (Cyclic-AMP Response Element Binding Protein).(26) Saffraan verlaagt de extracellulaire glutamaatspiegel en remt NMDA (N-methyl-D-aspartaat) receptoren (net als het alzheimermedicijn memantine); overactiviteit van deze glutamaatreceptoren leidt tot neuronale schade en is geassocieerd met de ziekte van Alzheimer.(4,40,52,53) Regulatie van de glutamaterge neurotransmissie door saffraan helpt mogelijk ook tegen cognitieve deficits* bij schizofrenie.( 4,54) Tevens is er bewijs uit preklinisch onderzoek dat saffraan (crocetine, dimethylcrocetine) de cholinerge neurotransmissie verhoogt door remming van acetylcholinesterase* (net als het alzheimermedicijn donepezil).(4,40,55) Saffraan (in hoge dosis) heeft anticonvulsieve activiteit in diermodellen voor epilepsie (petit mal, grand mal), mede door beïnvloeding van de GABA-erge neurotransmissie.(46,56)

Wetenschappers vermoeden dat de neuroprotectieve activiteit van saffraan mede te verklaren is door het fysiologische fenomeen hormese (prikkeling).(57) Bij hormese zorgt blootstelling aan kleine (subtoxische) doses fytochemische stoffen (zoals bestanddelen in saffraan) voor een gunstige, adaptieve (hormetische) stressrespons in cellen en organen met daardoor functieverbetering, een betere weerstand tegen beschadiging en ziekte en een grotere stressbestendigheid.(58)

Bescherming netvlies en oogzenuw
Experimentele studies toonden aan dat saffraan (crocine, crocetine) de doorbloeding in het oog verbetert en fotoreceptoren en retinale ganglioncellen beschermt tegen beschadiging en apoptose door glutamaatexcitotoxiciteit* en (lichtgeïnduceerde) oxidatieve stress en ontsteking.(47,59-62) Mede door deze neuroprotectieve effecten beschermt saffraan mogelijk tegen degeneratieve netvliesaandoeningen (zoals leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie, diabetische retinopathie, retinitis pigmentosa, netvliesloslating) en glaucoom.(62) Doordat saffraan (crocine) eiwitten in de ooglens (zoals α-crystalline) beschermt tegen niet-enzymatische glycatie* en oxidatieve beschadiging, verlaagt saffraan mogelijk de kans op diabetische cataract*.(63)

Gunstig voor luchtwegen, ontspanning glad spierweefsel
Preklinisch onderzoek suggereert dat saffraan (ethanolextract, safranal) het ophoesten van slijm vergemakkelijkt (expectorans) en de hoestprikkel remt (antitussivum).( 20,64) In diermodellen voor astma is vastgesteld dat saffraan (hydro-ethanolextract, safranal, crocetine) astma verlicht, mede door ontstekingsremming en immunomodulatie (met verbetering van de Th1/Th2-balans).(19,65,66) In de luchtwegen zorgt saffraan voor ontspanning van het gladde spierweefsel (vergelijkbaar met theofylline in gelijke concentratie), mede door activering van β2-adenoreceptoren en remming van muscarine- en histamine (H1)-receptoren.(67) Saffraan, dat ook een ontspannende werking heeft op het gladde spierweefsel van bloedvaten, maagdarmkanaal en baarmoeder, is van oudsher bij hoge bloeddruk, maagdarmkrampen en menstruatiepijn aanbevolen.(67)

Metabole effecten
Wetenschappers vermoeden dat saffraan (extract, crocine, crocetine, safranal) geschikt is voor de preventie en behandeling van metabool syndroom, diabetes en diabetescomplicaties (zoals hart- en vaatziekten, leververvetting, cognitieve achteruitgang, nefropathie, neuropathie).( 68-75) Aan saffraan worden, naast antioxidatieve en ontstekingsremmende effecten, ook antidiabetische, antiobesogene, bloeddrukverlagende en lipidenverlagende eigenschappen toegeschreven.(68,76,77) Saffraan kan daarbij de eetlust remmen.(76,78) Vooralsnog zijn deze eigenschappen overwegend in preklinische studies aangetoond met een hoge dosis saffraan(bestanddelen). Saffraan(ethanolextract) (dosis tot 40 mg/ kg) heeft een bloedglucoseverlagende werking en bevordert regeneratie van insulineproducerende β-cellen in experimentele diabetes.(74) In een diermodel voor diabetes mellitus is vastgesteld dat suppletie met safranal (0,25, 0,5 of 0,75 mg/kg/dag) zorgt voor dosisafhankelijke verbetering van hyperglycemie en hyperlipidemie en verlaging van oxidatieve stress.(80) Suppletie met crocine (50 of 100 mg/kg) zorgde bij proefdieren met diabetes type 2 voor significante verlaging van de bloedglucosespiegel, AGE-spiegel (advanced glycation end products*) en HbA1c en significante verbetering van insulinegevoeligheid, dislipidemie (verlaging triglyceriden-, LDL- en totaalcholesterolspiegel, verhoging HDL-spiegel) en microalbuminurie.(81)

Cardiovasculaire effecten
Een hoge dosis saffraan(extract) ontspant de bloedvaten en verlaagt de bloeddruk.(67) In een dierstudie zijn drie doses saffraanextract (2,5, 5, 10 mg/kg), safranal (0,25, 0,5, 1 mg/kg) of crocine (50, 100, 200 mg/ kg) intraveneus toegediend.(82) Suppletie met saffraan, safranal of crocine leidde tot dosisafhankelijke verlaging van de gemiddelde arteriële bloeddruk bij dieren met een normale of verhoogde bloeddruk. Een dierstudie van latere datum laat zien dat langdurige suppletie met saffraanextract (10, 20 of 40 mg/kg/dag) de gemiddelde arteriële bloeddruk alleen verlaagt bij een verhoogde bloeddruk.(83) In een humane pilotstudie met gezonde vrijwilligers had een dagdosis van 200 mg saffraan (gedurende een week) geen significante invloed op de bloeddruk; een dagdosis van 400 mg saffraan daarentegen verlaagde de systolische bloeddruk significant met 10 mmHg en de gemiddelde arteriële bloeddruk met 5 mmHg.(84)

Saffraan is daarnaast gunstig voor hart en bloedvaten door verlaging van de cholesterol- en triglyceridenspiegel, remming van atherosclerose, verlaging van oxidatieve stress en ontstekingsremming.(5,46,85) In dieronderzoek is vastgesteld dat saffraanextract (50, 100 of 200 mg/kg/dag) beschermt tegen (fatale) hartritmestoornissen na een hartinfarct.(67,86) Saffraan beschermt mogelijk tegen versnelde atherosclerose door metabool syndroom of diabetes type 2. In een humane studie zorgde saffraansuppletie (100 mg/dag gedurende 12 weken), vergeleken met placebo, voor significante daling van antilichamen tegen de heat-shock eiwitten 27 en 70* bij volwassenen met metabool syndroom.(74) Insulineresistentie en daarmee gepaard gaande oxidatieve stress kunnen leiden tot autoimmuniteit tegen heat-shock eiwitten. Autoimmuniteit tegen deze stresseiwitten is geassocieerd met (progressie van) atherosclerose.(75,87)

Bescherming tegen kanker(progressie)
In-vitro en dierstudies laten zien dat (hoge doses) saffraanextract anticarcinogene, antimutagene, immunomodulerende en levensverlengende effecten heeft, die mede worden toegeschreven aan het hoge gehalte carotenoïden in saffraan.(88-96) In een humane pilotstudie kreeg een klein groepje kankerpatiënten met levermetastasen naast chemotherapie een saffraansupplement (tweemaal daags 50 mg) of placebo.(97) Saffraansuppletie leek bij een paar patiënten een gunstig effect te hebben op het ziektebeloop, maar het onderzoek was te klein om conclusies te trekken. Wetenschappers beschouwen saffraan als een veelbelovend fytotherapeuticum bij kanker en achten meer onderzoek wenselijk.(98,99)

* = Zie verklarende woordenlijst verderop.

Toepassingen saffraan

Majeure depressie
Saffraanextract (2x15 mg/dag hydroethanolextract) is geschikt voor de behandeling van (milde tot gematigde) majeure depressie. Dit is de conclusie van twee meta-analyses van 5, respectievelijk 6 gerandomiseerde klinische studies van hoge kwaliteit en een duur van 6 of 8 weken.(8,25) De studies maakten gebruik van de HAMD score (Hamilton Depression Rating Scale) om de werkzaamheid van saffraansuppletie te evalueren. De antidepressieve werking van saffraan is aangetoond in verschillende placebogecontroleerde studies.(8,25,29,100) Daarnaast is vastgesteld dat saffraanextract (2x15 mg/dag) net zo goed helpt tegen depressie (en angst) als de reguliere antidepressiva fluoxetine (20 mg/dag), citalopram (20 mg/dag) en imipramine (100 mg/dag), maar geen significante bijwerkingen heeft zoals seksuele disfunctie.(8,25,29,101-104) De effectiviteit van verschillende saffraanextracten, die in de studies zijn gebruikt, is vermoedelijk van gelijke grootte.(8)

In een klinische studie is saffraan (2x15 mg/dag) met citalopram (100 mg/dag) vergeleken bij 66 volwassenen met gematige majeure depressie en angst.(104) In de saffraangroep had 73% baat bij saffraansuppletie (≥50% afname van de Hamilton Rating Scale for Depression, HAM-D score) en bij 63% was sprake van complete remissie (HAM-D score ≤7).(104) Gevoelens van angst namen eveneens af, waarbij de HAM-A score (Hamilton Rating Scale for Anxiety) daalde van 19,7 naar 7,6. Bij saffraansuppletie treedt meestal al na een week significante verbetering op van depressieve klachten, terwijl de klachten in de loop van de daarop volgende weken verder afnemen.(8)

Een humane (pilot)studie laat zien dat saffraan ook helpt tegen postnatale depressie.(6) Vierenzestig vrouwen (18-45 jaar) met milde tot gematigde postnatale depressie (Hamilton Depression Rating Scale (HDRS 17-item) score ≤ 18) namen gedurende 6 weken saffraanextract in (2x15 mg/dag met minimaal 3,5% lepticrosalides) of fluoxetine (2x20 mg/dag). Saffraanextract en fluoxetine waren even effectief tegen postnatale depressie, maar fluoxetinegebruik ging gepaard met significant meer bijwerkingen (hoofdpijn, droge mond, sufheid, constipatie, zweten). In de saffraangroep (32 vrouwen) was de HDRS-score bij alle vrouwen met ten minste 25% gedaald; 13 vrouwen (40,6%) hadden duidelijk baat bij saffraanextract (daling HDRS-score ≥ 50 %); bij 6 vrouwen (18,8%) was sprake van complete remissie (HDRS-score ≤ 7).(6) Vervolgonderzoek is gewenst om nog beter te bepalen wat de optimale behandelduur en dosis van saffraanextract is bij depressie.(8)

In een klinische studie (in afwachting van publicatie) namen 128 gezonde mannen en vrouwen (18-70 jaar) saffraanextract (gestandaardiseerd op 3,5% lepticrosalides) in of placebo. Suppletie met het saffraanextract (2x14 mg/dag gedurende 4 weken) leidde, vergeleken met placebo, tot significante afname van negatieve gevoelens en symptomen van stress en angst. De deelnemers voelden zich positiever en hadden meer energie door gebruik van het saffraanextract.(129)

Cognitieve achteruitgang, ziekte van Alzheimer
Saffraansuppletie remt mogelijk cognitieve achteruitgang bij de ziekte van Alzheimer. De resultaten van verschillende humane (pilot)studies met alzheimerpatiënten zijn hoopgevend.(39,48) In een fase II* studie kregen 54 alzheimerpatiënten gedurende 22 weken saffraanextract (30 mg/dag met 0,23-0,3 mg safranal en 3,3- 3,5 mg crocine) of de acetylcholinesteraseremmer donepezil (10 mg/dag).(39) Na 22 weken concludeerden de onderzoekers dat saffraanextract even goed werkt als donepezil bij milde tot gematigde Alzheimer, vastgesteld met de Alzheimer’s Disease Assessment Scale. Een placebogecontroleerde studie (met 46 deelnemers) van dezelfde onderzoeksgroep laat eveneens zien dat saffraanextract (30 mg/dag gedurende 16 weken) ziekteprogressie significant remt bij milde tot gematigde Alzheimer.(48) De onderzoekers maakten gebruik van MMSE (mini-mental state examination), ADAS-cog (AD Assessment Scale – cognitive subscale) en CDR-SB (clinical dementia rating scale–sums of boxes) om de effecten van saffraan op denkvermogen en klinische symptomen te volgen.

Saffraanextract lijkt zelfs te werken bij ernstige vormen van dementie. Bij 68 proefpersonen (vanaf 60 jaar oud) met gematigde tot ernstige alzheimer (MMSE score 8-14) is saffraanextract (30 mg/dag) vergeleken met memantine (20 mg/dag), een NMDA-receptorantagonist.(40) Tijdens de klinische studie, die een jaar duurde, werden de proefpersonen iedere maand beoordeeld met behulp van SCIRS (Severe Cognitive Impairment Rating Scale) en FAST (Functional Assessment Staging). Beide behandelingen vertraagden cognitieve achteruitgang waarbij de onderzoekers geen significant verschil zagen tussen de effecten van saffraanextract en memantine.(40) Voordeel van saffraan is dat het veiligheidsprofiel beter is dan dat van memantine. Of saffraan bij alzheimerpatiënten ook een gunstige invloed heeft op gedrag en psychiatrische symptomen zoals depressie is nog niet onderzocht. Ook is nog niet bekend of saffraanextract helpt tegen cognitieve achteruitgang door andere oorzaken zoals de ziekte van Parkinson, hersenletsel, beroerte of schizofrenie.(4)

Leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie
Drie humane (pilot)studies met patiënten met beginnende leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie leveren wetenschappelijk bewijs dat saffraanextract ziekteprogressie remt, dat het neuroprotectieve effect aanhoudt bij langdurige suppletie (en verdwijnt als saffraansuppletie wordt gestaakt) en dat saffraan ook effectief is bij patiënten met een erfelijke genmutatie.(105-107) Leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie is een neurodegeneratieve ziekte van het netvlies met disfunctie en degeneratie van fotoreceptoren. Oxidatieve stress en chronische ontsteking spelen een belangrijke rol in de pathogenese van de oogziekte. In de eerste pilotstudie namen 25 ouderen met vroege maculadegeneratie een supplement in met saffraan (20 mg/dag gedurende 3 maanden) of placebo. Saffraansuppletie leidde tot significante verbetering van de maculafunctie, gemeten met een focaal electroretinogram (fERG), en een kleine, significante verbetering van de gezichtsscherpte, vastgesteld met de Snellen-kaart (letterkaart).(105)

In de tweede pilotstudie namen 29 proefpersonen (55-85 jaar) met vroege maculadegeneratie saffraanextract (20 mg/dag) in gedurende een veel langere periode van 12 tot 16 maanden.(106) Iedere 3 maanden werd onderzoek gedaan naar maculafunctie en gezichtsscherpte. Drie maanden na het starten met saffraansuppletie was de maculafunctie significant verbeterd en de gezichtsscherpte significant toegenomen (met 2 rijen op de Snellen-kaart), vergeleken met de uitgangssituatie. Deze verbeteringen hielden stand gedurende de rest van de suppletieperiode.(106) Alle deelnemers van de studie merkten duidelijk dat ze beter zagen en gaven aan dat de kwaliteit van leven was verbeterd.

Saffraanextract (20 mg/dag gedurende circa 11 maanden) is in de derde pilotstudie getest bij 33 ouderen (gemiddeld 68,4 jaar) met vroege maculadegeneratie in beide ogen, geassocieerd met CFH (complement factor H gen) polymorfisme* of ARMS2 (age-related maculopathy susceptibility protein 2 gen) polymorfisme*.(107) Ook bij deze ouderen trad significante verbetering op van maculadegeneratie; de effectiviteit van saffraansuppletie was onafhankelijk van de aanwezigheid van het CFH genotype of ARMS2 genotype (homo- of heterozygoot). Dit is opmerkelijk omdat eerder is vastgesteld, dat de AREDS oogformule (voedingssupplement met zink, bèta-caroteen, vitamine C en vitamine E) wel helpt bij mensen met het ARMS2 genotype, maar veel minder goed beschermt tegen progressie van leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie bij mensen met het CFH genotype (vooral bij de homozygote vorm).(107,108)

Het is nog niet bekend of saffraansuppletie significante bescherming biedt bij latere stadia van leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie en wat de optimale dosis saffraan(extract) is voor behandeling van deze oogziekte.(106)

Open hoek glaucoom
Lichtgeïnduceerde oxidatieve stress speelt waarschijnlijk een belangrijke rol bij het ontstaan en de progressie van primaire open hoek glaucoom* (POHG). Voor het eerst is in een placebogecontroleerde humane studie aangetoond dat orale suppletie met saffraan (waterextract, 30 mg/ dag gedurende 1 maand) leidt tot significante daling van de oogdruk bij POHG; dit effect is vanaf 3 weken meetbaar.(61) Proefpersonen met stabiele POHG kregen saffraanextract (of placebo) naast de standaardbehandeling (timolol en dorzolamide oogdruppels). In de saffraangroep was de oogdruk na 3 weken gedaald naar 10,9 mmHg, vergeleken met 13,5 mmHg in de controlegroep. De onderzoekers zijn benieuwd of oogdruppels met saffraanextract de oogdruk ook kunnen verlagen.

Premenstrueel syndroom
Suppletie met saffraanextract (30 mg/dag gedurende 8 weken) verlicht depressieve klachten en andere symptomen van premenstrueel syndroom significant, is de conclusie van een placebogecontroleerde pilotstudie met 50 vrouwen (20-45 jaar) met PMS.(127) Gekeken naar depressieve symptomen (gemeten met HAM-D, Hamilton Depression Rating Scale), respectievelijk premenstruele symptomen (gemeten met Premenstrual Daily Symptom report), was het percentage responders (minimaal 50% daling van de ernst van symptomen) 60%, respectievelijk 76% in de saffraangroep tegenover 4%, respectievelijk 8% in de placebogroep.(127) Verbetering van de serotonerge neurotransmissie is een mogelijke verklaring voor het succes van saffraansuppletie.

Seksuele disfunctie en mannelijke onvruchtbaarheid
In een pilotstudie met 20 mannen met impotentie is vastgesteld dat saffraansuppletie (200 mg/dag gedurende 10 dagen) leidt tot significante verbetering van de erectiestoornis.(109) Orale suppletie met een lagere dosis saffraan (tweemaal 30 mg per dag) helpt bij fluoxetinegerelateerde erectiestoornis, terwijl uit een placebogecontroleerde pilotstudie is gebleken dat uitwendig gebruik van een gel met 1% saffraan effectief is bij diabetesgerelateerde impotentie, vastgesteld met de IIEF-15 (International Index of Erectile Function) vragenlijst.(36,110) Bij vrouwen helpt orale suppletie met saffraanextract (30 mg/dag) tegen fluoxetinegeïnduceerde seksuele disfunctie.(112)

Saffraan verbetert mogelijk de mannelijke vruchtbaarheid. In een pilotstudie met 52 mannen met idiopathische onvruchtbaarheid leidde suppletie met saffraanextract (3 keer per week 50 mg gedurende 3 maanden) tot significante verbetering van de spermakwaliteit (morfologie, beweeglijkheid) met stijging van het percentage normale zaadcellen van 26,5% naar 33,9%.(111)

Metabool syndroom en overgewicht
Saffraanextract (183,5 mg/dag) zorgt naast stemmingsverbetering voor significante afname van de eetlust en behoefte aan tussendoortjes, waardoor het gemakkelijker is om af te vallen. Dit is de conclusie van een placebogecontroleerde studie van 2 maanden met 60 vrouwen met overgewicht, die niet op dieet waren.(78) Terwijl het lichaamsgewicht hetzelfde was gebleven in de controlegroep, waren de vrouwen in de saffraangroep na 8 weken ongeveer een kilo afgevallen, naar eigen zeggen door minder te snacken. Dat saffraanextract helpt om af te vallen is vermoedelijk ook te wijten aan remming van de intestinale vetopname (door remming van pancreaslipase), afname van oxidatieve stress, ontstekingsremming en verbetering van de glucose- en vetstofwisseling.(76)

Gebruik en veiligheid

Saffraan(extract) is zeer veilig in de doseringen (20-200 mg/dag) die in humane studies zijn gebruikt.(84,113-115) In een enkel geval kan het gebruik van saffraan gepaard gaan met nervositeit, misselijkheid of hoofdpijn.(8) Wetenschappers zijn van mening dat doseringen tot 1500 mg/dag ook nog veilig zijn, terwijl doseringen boven 5000 mg/dag (zeer) toxisch zijn.(8,61) In hoge dosis kunnen carotenoïden in saffraan zorgen voor verkleuring van oogwit en huid.

Contra-indicaties

  • Zwangerschap en het geven van borstvoeding
  • Overgevoeligheid voor saffraan

Interacties

  • Saffraan (30-60 mg/dag) gaat fluoxetine- geïnduceerde seksuele disfunctie bij mannen en vrouwen tegen.(29,112)
  • Een dosis vanaf 400 mg saffraanextract per dag verlaagt de systolische bloeddruk significant.(84) Mensen met een lage bloeddruk en mensen die medicijnen gebruiken tegen hypertensie dienen hiermee rekening te houden. Een hoge dosis saffraanextract kan theoretisch de bloedplaatjesaggregatie remmen.(126) Mensen die antistollingsmedicijnen gebruiken, kunnen beter geen hoge dosis saffraanextract (boven 400 mg/dag) gebruiken.
  •  Alcoholgeïnduceerde achteruitgang van leren en geheugen wordt door saffraan (ethanolextract) geremd (dierstudie).(41,42)
  • Saffraan (hoge dosis) gaat ontwenningsverschijnselen van morfine tegen (dierstudie).(116)
  •  Crocine en safranal (hoge dosis) beschermen tegen toxiciteit (hart, lever, bloedvaten, bloed) van het insecticide diazinon (dierstudies).(117-120)
  • Bestanddelen in saffraan (crocine, safranal) beïnvloeden (in hoge dosis) de activiteit van cytochroom P450 enzymen (CYP3A, CYP2C11, CYP2B, CYP2A) in de lever en kunnen theoretisch de werkzaamheid van medicijnen beïnvloeden die door deze enzymen worden afgebroken (dierstudie).(2) De klinische relevantie van deze interactie bij de mens bij een lage dagdosis saffraan is vermoedelijk klein.
  • Saffraan (hoge dosis) beschermt de nieren tegen toxiciteit van gentamicine (dierstudie).(125)
  • Saffraan (hoge dosis) beschermt tegen genotoxiciteit van cisplatine, cyclofosfamide, mitomycine en urethaan (dieronderzoek).(121)
  • Dierstudie: depressie door blootstelling aan het insecticide malathion wordt tegengegaan door saffraan (hoge dosis), mede door het op peil houden van de spiegel van BDNF* (brain-derived neurotrophic factor).(122)
  • Saffraan (hoge dosis) beschermt zenuwstelsel en lever tegen toxiciteit van aluminium (dierstudies).(123,124)

Verklarende woordenlijst

Acetylcholinesterase: een enzym dat (onder meer) de neurotransmitter acetylcholine in de hersenen afbreekt.
Advanced glycation end products (AGE’s): onherstelbaar beschadigde eiwitten, lipiden of nucleïnezuren (bouwstenen van RNA en DNA), ontstaan door verankering van suikergroepen (zoals glucose) aan deze moleculen zonder tussenkomst van een enzym (niet-enzymatische glycatie). AGE’s ontstaan onder meer bij een verhoogde bloedglucosespiegel, veroudering en roken.
Amyloïd-β: amyloïd-β of β-amyloïd is een eiwitfragment van het veel grotere APPeiwit (amyloïdvoorlopereiwit), dat een belangrijke rol speelt bij de groei en reparatie van zenuwcellen. Abnormale opeenhoping (plaquevorming) van amyloïd-β tussen zenuwcellen in de hersenen is een belangrijk kenmerk van de ziekte van Alzheimer.
BDNF: Brain-Derived Neurotrophic Factor, een neurotrofine die belangrijk is voor de synapsfunctie en de vermeerdering, regeneratie en overleving van neuronen.
Cataract: staar, vertroebeling van de ooglens.
CFH (complement factor H gen) / ARMS2 (age-related maculopathy susceptibility protein 2 gen) polymorfisme: aanwezigheid van een afwijkende variant (polymorfisme) van het CFH- of ARMS2-gen is geassocieerd met een significant verhoogde kans op leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie.
Cognitieve deficits: stoornissen van het denken.
CREB: Cyclic-AMP Response Element Binding Protein is een cellulaire transcriptiefactor, waarvan opregulatie onder meer is geassocieerd met verbetering van geheugen en depressie.
Excentrische spiertraining: spiertraining waarbij de spieren verlengen.
Fase II studie: bij een fase I-studie wordt een nieuw middel voor het eerst bij mensen getest. Fase II-studies vergelijken het middel met placebo of een ander (standaard)middel bij patiënten met een specifieke ziekte om na te gaan wat de effecten zijn van het middel en wat de optimale dosering is.
Glutamaatexcitotoxiciteit: pathologisch proces waarbij zenuwcellen beschadigen of afsterven als gevolg van excessieve stimulatie door de neurotransmitter glutamaat.
Heat-shock eiwitten: heat-shock eiwitten zijn eiwitten die intracellulair worden geproduceerd in reactie op een stressfactor (zoals hitte, koude, UV-licht, beschadiging). De heat-shock eiwitten zijn genummerd op basis van hun molecuulmassa.
Microglia:
immuuncellen in het centrale zenuwstelsel. Activering van microglia speelt een rol bij neuroinflammatie en neurodegeneratieve aandoeningen.
Neurofibrillaire tangles: zie tau-eiwit.
Niet-enzymatische glycatie: zie Advanced glycation end products.
Primaire open hoek glaucoom: oogziekte met beschadiging van de oogzenuw (nervus opticus), een open voorste kamerhoek en een verhoogde (of soms normale) intra-oculaire druk. De voorste kamerhoek bevat het afvoersysteem van het oogvocht (kamerwater) uit de voorste kamer (tussen ooglens en hoornvlies. Primaire glaucoom staat op zichzelf, secundaire glaucoom ontstaat door een andere oogziekte of door het gebruik van bepaalde medicijnen of oogdruppels.
Tau-eiwit: een belangrijk eiwit in zenuwcellen. Abnormale kluwenvorming van taueiwit (neurofibrillaire tangles) beschadigt de zenuwcellen en is kenmerkend voor de ziekte van Alzheimer.
VGF: een neuropeptide die gunstig is voor de synaptische plasticiteit (vermogen van de verbinding tussen twee zenuwcellen [synaps] om van sterkte te veranderen) van de hippocampus, een rol speelt in energiestofwisseling en homeostase in de hersenen en een antidepressieve werking heeft.

Referenties

1. Melnyk JP et al. Chemical and biological properties of the world’s most expensive spice: Saffron. Food Res Int. 2010;43:1981-1989.
2. Dovrtělová G et al. Can bioactive compounds of Crocus sativus L. influence the metabolic activity of selected CYP enzymes in the rat? Physiol Res. 2015;64(S4):S453-8.
3. Papandreou MA et al. Inhibitory activity on amyloid-beta aggregation and antioxidant properties of Crocus sativus stigmas extract and its crocin constituents. J Agric Food Chem. 2006;15:8762-8768.
4. Pitsikas N. The effect of Crocus sativus L. and its constituents on memory: basic studies and clinical applications. Evid Based Complement Alternat Med. 2015;2015:926284.
5. Poma A et al. Anti-inflammatory properties of drugs from saffron crocus. Antiinflamm Antiallergy Agents Med Chem. 2012;11:37-51.
6. Kashani L et al. Comparison of saffron versus fluoxetine in treatment of mild to moderate postpartum depression: a double-blind, randomized clinical trial. Pharmacopsychiatry. 2016 Sep 5.
7. Lopresti AL et al. Efficacy of curcumin, and a saffron/curcumin combination for the treatment of major depression: A randomised, doubleblind, placebo-controlled study. J Affect Disord. 2017;207:188-196.
8. Lopresti AL et al. Saffron (Crocus sativus) for depression: a systematic review of clinical studies and examination of underlying antidepressant mechanisms of action. Hum. Psychopharmacol Clin Exp 2014;29:5170-527.
9. Rahaiee S et al. Evaluation of antioxidant activities of bioactive compounds and various extracts obtained from saffron (Crocus sativus L.): a review. J Food Sci Technol. 2015;52(4):1881-8.
10. Ochiai T et al. Crocin prevents the death of rat pheochromyctoma (PC-12) cells by its antioxidant effects stronger than those of alpha-tocopherol. Neurosci Lett. 2004;362(1):61-4.
11. Asdaq SM et al. Potential of Crocus sativus (saffron) and its constituent, crocin, as hypolipidemic and antioxidant in rats. Appl Biochem Biotechnol. 2010;162:358-372.
12. Assimopoulou AN et al. Radical scavenging activity of Crocus sativus L., extracts and its bioactive constituents. Phytother Res. 2005;19:997- 1000.
13. Verma SK et al. Antioxidant property of Saffron in man. Indian J Med Sci. 1998;52(5):205-7.
14. Hosseinzadeh H et al. Crocus sativus L (saffron) extract and its active constituents (crocin and safranal) on ischemia-reperfusion in rat skeletal muscle. Evidence-Based Complement Alternat Med. 2009;6:343-350.
15. Mahmoudzadeh L et al. Anti-inflammatory and protective effects of saffron extract in ischaemia- reperfusion induced acute kidney injury. Nephrology (Carlton). 2016 Jul 5.
16. Mard SA et al. A preliminary study of the anti-inflammatory and anti-apoptotic effects of crocin against gastric ischemia-reperfusion injury in rats. Braz J Pharm Sci. 2015;51(3):637-624.
17. Mehdizadeh R et al. Cardioprotective effect of saffron extract and safranal in isoproterenolinduced myocardial infarction in wistar rats. Iran J Basic Med Sci. 2013;16(1):56-63.
18. Bani S et al. Selective Th2 upregulation by Crocus sativus: a neutraceutical spice. Evid Based Complement Alternat Med. 2011;2011.
19. Boskabady MH et al. The effect of safranal, a constituent of Crocus sativus (saffron), on tracheal responsiveness, serum levels of cytokines, total NO and nitrite in sensitized guinea pigs. Pharmacol Rep. 2014;66(1):56-61.
20. Hosseinzadeh H et al. Antinociceptive and anti-inflammatory effects of Crocus sativus L. stigma and petal extracts in mice. BMC Pharmacol. 2002;2:7.
21. Ochiai T et al. Protective effects of carotenoids from saffron on neuronal injury in vitro and in vivo. Biochim Biophys Acta 2007;1770:578-84.
22. Erfanparast A et al. Effects of crocin and safranal, saffron constituents, on the formalin-induced orofacial pain in rats. Avicenna J Phytomed. 2015;5(5):392-402.
23. Meamarbashi A et al. Preventive effects of 10-day supplementation with saffron and indomethacin on the delayed-onset muscle soreness. Clin J Sport Med. 2015;25(2):105-12.
24. Karimi G et al. Study of antidepressant effect of aqueous and ethanolic of Crocus sativus in mice. Iranian J Basic Med Sci. 2001;4:11-15.
25. Hausenblas HA et al. Saffron (Crocus sativus L.) and major depressive disorder: a meta-analysis of randomized clinical trials. J Integr Med. 2013;11(6):377-83.
26. Ghasemi T et al. Antidepressant effect of Crocus sativus aqueous extract and its effect on CREB, BDNF, and VGF transcript and protein levels in rat hippocampus. Drug Res (Stuttg). 2015;65(7):337-43.
27. Szafrański T. Herbal remedies in depression - state of the art. Psychiatr Pol. 2014;48(1):59-73.
28. Möhler H. The GABA system in anxiety and depression and its therapeutic potential. Neuropharmacology. 2012;62(1):42-53.
29. Dwyer AV et al. Herbal medicines, other than St. John’s Wort, in the treatment of depression: a systematic review. Altern Med Rev. 2011;16(1):40-9.
30. Akhondzadeh Basti A et al. Comparison of petal of Crocus sativus L. and fluoxetine in the treatment of depressed outpatients: a pilot double- blind randomized trial. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2007;31(2):439-42.
31. Moshiri E et al. Crocus sativus L. (petal) in the treatment of mild-to-moderate depression: a double-blind, randomized and placebo-controlled trial. Phytomedicine. 2006;13(9-10):607-11.
32. Hosseinzadeh H et al. Anxiolytic and hypnotic effect of Crocus sativus aqueous extract and its constituents, crocin and safranal, in mice. Phytother Res. 2009;23(6):768-74.
33. Pitsikas N et al. Effects of the active constituents of Crocus sativus L., crocins, in an animal model of anxiety. Phytomedicine. 2008;15(12):1135-9.
34. Georgiadou G et al. Effects of the active constituents of Crocus Sativus L., crocins, in an animal model of obsessive-compulsive disorder. Neurosci Lett. 2012;528(1):27-30.
35. Hosseinzadeh H et al. The effect of saffron, Crocus sativus stigma, extract and its constituents, safranal and crocin on sexual behaviors in normal male rats. Phytomedicine. 2008;15(6- 7):491-5.
36. Mohammadzadeh-Moghadam H et al. Effects of a topical saffron (Crocus sativus L) gel on erectile dysfunction in diabetics: a randomized, parallel-group, double-blind, placebo-controlled trial. J Evid Based Complementary Altern Med. 2015;20(4):283-6.
37. Pitsikas N et al. Effects of the active constituents of Crocus sativus L., crocins on recognition and spatial rats’ memory. Behav Brain Res. 2007;183(2):141-6.
38. Ghadrdoost B et al. Protective effects of saffron extract and its active constituent crocin against oxidative stress and spatial learning and memory deficits induced by chronic stress in rats. Eur J Pharmacol. 2011;667(1-3):222-9.
39. Akhondzadeh S et al. A 22-week, multicenter, randomized, double-blind controlled trial of Crocus sativus in the treatment of mild-to-moderate Alzheimer’s disease. Psychopharmacology (Berl). 2010;207(4):637-43.
40. Farokhnia M et al. Comparing the efficacy and safety of Crocus sativus L. with memantine in patients with moderate to severe Alzheimer’s disease: a double-blind randomized clinical trial. Hum. Psychopharmacol Clin Exp. 2014;29:351- 359.
41. Abe K et al. Effects of saffron extract and its constituent crocin on learning behaviour and long-term potentiation. Phytother Res. 2000;14:149-152.
42. Zhang Y et al. Effects of Crocus sativus L. on the ethanol-induced impairment of passive avoidance performances in mice. Biol Pharm Bull. 1994;17(2):217-21.
43. Tashakori-Sabzevar F et al. Crocetin attenuates spatial learning dysfunction and hippocampal injury in a model of vascular dementia. Curr Neurovasc Res. 2013;10(4):325-34.
44. Hosseinzadeh H et al. Effects of saffron (Crocus sativus L.) and its active constituent, crocin, on recognition and spatial memory after chronic cerebral hypoperfusion in rats. Phytother. Res. 2012;26:381-386.
45. Khalili M et al. Effects of active constituents of Crocus sativus L., crocin on streptozocin-induced model of sporadic Alzheimer’s disease in male rats. Iran Biomed J. 2010;14(1-2):59-65.
46. Khazdair MR et al. The effects of Crocus sativus (saffron) and its constituents on nervous system: A review. Avicenna J Phytomed. 2015;5(5):376-391.
47. Ohno Y et al. Oral administration of crocetin prevents inner retinal damage induced by Nmethyl- D-aspartate in mice. Eur J Pharmacol. 2012;690(1-3):84-9.
48. Akhondzadeh S et al. Saffron in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer’s disease: a 16-week, randomized and placebo-controlled trial. J Clin Pharm Ther. 2010;35(5):581-8.
49. Ahn JH et al. Crocetin inhibits beta-amyloid fibrillization and stabilizes beta-amyloid oligomers. Biochem Biophys Res Commun. 2011;414(1):79-83.
50. Karakani AM et al. Inhibitory effect of crocin on aggregation of 1N/4R human tau protein in vitro. Iran J Basic Med Sci. 2015;18(5):485-92.
51. Asadi F et al. Reversal effects of crocin on amyloid β-induced memory deficit: Modification of autophagy or apoptosis markers. Pharmacol Biochem Behav. 2015;139(Pt A):47-58.
52. Revett TJ et al. Glutamate system, amyloid ß peptides and tau protein: functional interrelationships and relevance to Alzheimer disease pathology. J Psychiatry Neurosci. 2013;38(1):6-23.
53. Berger F et al. Saffron extract and transcrocetin inhibit glutamatergic synaptic transmission in rat cortical brain slices. Neuroscience. 2011;180:238-47.
54. Georgiadou G et al. Crocins, the active constituents of Crocus Sativus L., counteracted ketamine- induced behavioural deficits in rats. Psychopharmacology (Berl). 2014;231(4):717-26.
55. Geromichalos GD et al. Saffron as a source of novel acetylcholinesterase inhibitors: molecular docking and in vitro enzymatic studies. J Agric Food Chem. 2012;60(24):6131-8.
56. Hosseinzadeh H et al. Protective effect of safranal on pentylenetetrazol-induced seizures in the rat: involvement of GABAergic and opioids systems. Phytomedicine. 2007;14(4):256-62.
57. Skladnev NV et al. Widespread brain transcriptome alterations underlie the neuroprotective actions of dietary saffron. J Neurochem. 2016;139(5):858-871.
58. Calabrese V et al. Cellular stress responses, hormetic phytochemicals and vitagenes in aging and longevity. Biochimica et Biophysica Acta 2012;1822:753-783.
59. Laabich A et al. Protective effect of crocin against blue light- and white light-mediated photoreceptor cell death in bovine and primate retinal primary cell culture. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2006;47:3156-3163.
60. Maccarone R et al. Saffron supplement maintains morphology and function after exposure to damaging light in mammalian retina. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2008;49:1254-1261.
61. Lv B et al. Crocin protects retinal ganglion cells against H2O2-induced damage through the mitochondrial pathway and activation of NF-κB. Int J Mol Med. 2016;37(1):225-32.
62. Maccarone R et al. Modulation of type-1 and type-2 cannabinoid receptors by saffron in a rat model of retinal neurodegeneration. PLoS One. 2016;11(11):e0166827.
63. Bahmani F et al. Inhibitory effect of crocin(s) on lens alpha-crystallin glycation and aggregation, results in the decrease of the risk of diabetic cataract. Molecules 2016;21:143.
64. Christodoulou E et al. Saffron: a natural product with potential pharmaceutical applications. J Pharm Pharmacol. 2015;67(12):1634-49.
65. Ding J et al. Crocetin activates Foxp3 through TIPE2 in asthma-associated Treg cells. Cell Physiol Biochem. 2015;37(6):2425-33.
66. Mahmoudabady M et al. Hydroalcoholic extract of Crocus sativus effects on bronchial inflammatory cells in ovalbumin sensitized rats. Avicenna J Phytomed. 2013;3(4):356-63.
67. Mokhtari-Zaer A et al. Smooth muscle relaxant activity of Crocus sativus (saffron) and its constituents: possible mechanisms. Avicenna J Phytomed. 2015;5(5):365-75.
68. Razavi BM et al. Saffron: a promising natural medicine in the treatment of metabolic syndrome. J Sci Food Agric. 2016 Nov 12.
69. Farshid AA et al. The effects of crocin, insulin and their co-administration on the heart function and pathology in streptozotocin-induced diabetic rats. Avicenna J Phytomed. 2016;6(6):658-670.
70. Samarghandian S et al. Ameliorative effect of saffron aqueous extract on hyperglycemia, hyperlipidemia, and oxidative stress on diabetic encephalopathy in streptozotocin induced experimental diabetes mellitus. Biomed Res Int. 2014;2014:920857.
71. Hazman Ö et al. Anti-inflammatory and antioxidative activities of safranal in the reduction of renal dysfunction and damage that occur in diabetic nephropathy. Inflammation. 2015;38(4):1537-45.
72. Farshid AA et al. Histopathological and behavioral evaluations of the effects of crocin, safranal and insulin on diabetic peripheral neuropathy in rats. Avicenna J Phytomed. 2015;5(5):469-78.
73. Mashmoul M et al. Protective effects of saffron extract and crocin supplementation on fatty liver tissue of high-fat diet-induced obese rats. BMC Complement Altern Med. 2016;16(1):401.
74. Shemshian M et al. Saffron in metabolic syndrome: its effects on antibody titers to heat-shock proteins 27, 60, 65 and 70. J Complement Integr Med. 2014;11(1):43-9.
75. Kilic A et al. Heat shock proteins: pathogenic role in atherosclerosis and potential therapeutic implications. Autoimmune Dis. 2012;2012:502813.
76. Mashmoul M et al. Saffron: A natural potent antioxidant as a promising anti-obesity drug. Antioxidants (Basel). 2013;2(4):293-308.
77. Sheng L et al. Sheng L et al. Mechanism of hypolipidemic effect of crocin in rats: crocin inhibits pancreatic lipase. Eur J Pharmacol. 2006;543(1- 3):116-22.
78. Gout B et al. Satiereal, a Crocus sativus L. extract, reduces snacking and increases satiety in a randomized placebo-controlled study of mildly overweight, healthy women. Nutr Res. 2010;30:305–313.
79. Mohajeri D et al. Anti-diabetic activity of Crocus sativus L. (saffron) stigma ethanolic extract in alloxan-induced diabetic rats. Res J Biol Sci. 2008;3(9):1102-1108.
80. Samarghandian S et al. Safranal treatment improves hyperglycemia, hyperlipidemia and oxidative stress in streptozotocin-induced diabetic rats. J Pharm Pharm Sci. 2013;16(2):352-62.
81. Shirali S et al. Effect of crocin on the insulin resistance and lipid profile of streptozotocin- induced diabetic rats. Phytother Res. 2013;27(7):1042-7.
82. Imenshahidi M et al. Hypotensive effect of aqueous saffron extract (Crocus sativus L.) and its constituents, safranal and crocin, in normotensive and hypertensive rats. Phytother Res. 2010;24(7):990-4.
83. Imenshahidi M et al. The effect of chronic administration of saffron (Crocus sativus) stigma aqueous extract on systolic blood pressure in rats. Jundishapur J Nat Pharm Prod. 2013;8:175-179.
84. Modaghegh MH et al. Safety evaluation of saffron (Crocus sativus) tablets in healthy volunteers. Phytomedicine. 2008;15(12):1032-7.
85. Kamalipour M et al. Cardiovascular effects of saffron: an evidence-based review. J Tehran Heart Cent. 2011;6(2):59-61.
86. Joukar S et al. Protective effects of saffron (Crocus sativus) against lethal ventricular arrhythmias induced by heart reperfusion in rat: a potential anti-arrhythmic agent. Pharm Biol. 2013;51(7):836-43.
87. Burut DF et al. Serum heat shock protein 27 antigen and antibody levels appear to be related to the macrovascular complications associated with insulin resistance: a pilot study. Cell Stress Chaperones. 2010;15(4):379-86.
88. Nair SC et al. Antitumour activity of saffron (Crocus sativus). Cancer Lett. 1991;57(2):109-14.
89. Salomi MJ et al. Inhibitory effects of Nigella sativa and saffron (Crocus sativus) on chemical carcinogenesis in mice. Nutr Cancer. 1991;16(1):67-72.
90. Nair SC et al. Saffron chemoprevention in biology and medicine: a review. Cancer Biother. 1995;10(4):257-64.
91. Abdullaev FI. Cancer chemopreventive and tumoricidal properties of saffron (Crocus sativus L.). Exp Biol Med (Maywood). 2002;227(1):20-5.
92. Bathaie SZ et al. Anticancer effects of crocetin in both human adenocarcinoma gastric cancer cells and rat model of gastric cancer. Biochem Cell Biol. 2013;91(6):397-403.
93. Samarghandian S et al. Anticarcinogenic effect of saffron (Crocus sativus L.) and its ingredients. Pharmacognosy Res. 2014;6(2):99-107.
94. Festuccia C et al. Antitumor effects of saffronderived carotenoids in prostate cancer cell models. Biomed Res Int. 2014;2014:135048.
95. Bolhassani A et al. Saffron and natural carotenoids: Biochemical activities and anti-tumor effects. Biochim Biophys Acta. 2014;1845(1):20- 30.
96. Bhandari PR. Crocus sativus L. (saffron) for cancer chemoprevention: A mini review. J Tradit Complement Med. 2015;5(2):81-7.
97. Hosseini A et al. Effect of saffron on liver metastases in patients suffering from cancers with liver metastases: A randomized, double blind, placebo-controlled clinical trial. Avicenna J Phytomed. 2015;5(5):434-40.
98. Tavakkol-Afshari J et al. Study of cytotoxic and apoptogenic properties of saffron extract in human cancer cell lines. Food Chem Toxicol. 2008;46(11):3443-7.
99. Abdullaev FI et al. Biomedical properties of saffron and its potential use in cancer therapy and chemoprevention trials. Cancer Detect Prev. 2004;28(6):426-32.
100. Akhondzadeh S et al. Crocus sativus L. in the treatment of mild to moderate depression: a double- blind, randomized and placebo-controlled trial. Phytother Res. 2005;19(2):148-51.
101. Noorbala AA et al. Hydro-alcoholic extract of Crocus sativus L. versus fluoxetine in the treatment of mild to moderate depression: a doubleblind, randomized pilot trial. J Ethnopharmacol. 2005;97(2):281-4.
102. Shahmansouri N et al. A randomized, double-blind, clinical trial comparing the efficacy and safety of Crocus sativus L. with fluoxetine for improving mild to moderate depression in post percutaneous coronary intervention patients. J Affect Disord. 2014;155:216-22.
103. Akhondzadeh S et al. Comparison of Crocus sativus L. and imipramine in the treatment of mild to moderate depression: a pilot double-blind randomized trial. BMC Complement Altern Med. 2004;4:12.
104. Ghajar A et al. Crocus sativus L. versus citalopram in the treatment of major depressive disorder with anxious distress: a double-blind, controlled clinical trial. Pharmacopsychiatry. 2016 Oct 4.
105. Falsini B et al. Influence of saffron supplementation on retinal flicker sensitivity in early age-related macular degeneration. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2010;51:6118-6124.
106. Piccardi M et al. A longitudinal follow-up study of saffron supplementation in early agerelated macular degeneration: sustained benefits to central retinal function. Evid Based Complement Alternat Med. 2012;2012:429124.
107. Marangoni D et al. Functional effect of Saffron supplementation and risk genotypes in early age-related macular degeneration: a preliminary report. J Transl Med. 2013;11:228.
108. Klein ML et al. CFH and LOC387715/ARMS2 genotypes and treatment with antioxidants and zinc for age-related macular degeneration. Ophthalmology 2008;115:1019-1025.
109. Shamsa A et al. Evaluation of Crocus sativus L. (saffron) on male erectile dysfunction: a pilot study. Phytomedicine. 2009;16(8):690-3.
110. Modabbernia A et al. Effect of saffron on fluoxetine-induced sexual impairment in men: randomized double-blind placebocontrolled trial. Psychopharmacology (Berl). 2012;223(4):381-8.
111. Heidary M et al. Effect of saffron on semen parameters of infertile men. Urol J. 2008;5(4):255- 9.
112. Kashani L et al. Saffron for treatment of fluoxetine-induced sexual dysfunction in women: randomized double-blind placebo-controlled study. Hum Psychopharmacol. 2013;28(1):54- 60.
113. Hosseinzadeh H et al. Avicenna’s (Ibn Sina) the Canon of Medicine and saffron (Crocus sativus): a review. Phytother Res. 2013;27:475-483.
114. Mohamadpour AH et al. Safety evaluation of crocin (a constituent of saffron) tablets in healthy volunteers. Iran J Basic Med Sci. 2013;16(1):39-46.
115. Mousavi B et al. Safety evaluation of saffron stigma (Crocus sativus L.) aqueous extract and crocin in patients with schizophrenia. Avicenna J Phytomed. 2015;5(5):413-9.
116. Hosseinzadeh H et al. Effect of Crocus sativus L. (saffron) stigma and its constituents, crocin and safranal, on morphine withdrawal syndrome in mice. Phytother Res. 2010;24(5):726-30.
117. Lari P et al. Evaluation of diazinon-induced hepatotoxicity and protective effects of crocin. Toxicol Ind Health. 2015;31(4):367-76.
118. Razavi BM et al. Protective effect of crocin on diazinon induced vascular toxicity in subchronic exposure in rat aorta ex-vivo. Drug Chem Toxicol. 2014;37(4):378-83.
119. Razavi BM et al. Protective effect of crocin on diazinon induced cardiotoxicity in rats in subchronic exposure. Chem Biol Interact. 2013;203(3):547-55.
120. Hariri AT et al. The effect of crocin and safranal, constituents of saffron, against subacute effect of diazinon on hematological and genotoxicity indices in rats. Phytomedicine. 2011;18(6):499-504.
121. Premkumar K et al. Inhibition of genotoxicity by saffron (Crocus sativus L.) in mice. Drug Chem Toxicol. 2001;24(4):421-8.
122. Dorri SA et al. Involvement of brain-derived neurotrophic factor (BDNF) on malathion induced depressive-like behavior in subacute exposure and protective effects of crocin. Iran J Basic Med Sci. 2015;18(10):958-66.
123. Linardaki ZI et al. Investigation of the neuroprotective action of saffron (Crocus sativus L.) in aluminum-exposed adult mice through behavioral and neurobiochemical assessment. Food Chem Toxicol. 2013;52:163-70.
124. Shati AA et al. Role of saffron (Crocus sativus L.) and honey syrup on aluminum-induced hepatotoxicity. Saudi Med J. 2010;31(10):1106-13.
125. Ajami M et al. Effect of crocus sativus on gentamicin induced nephrotoxicity. Biol Res. 2010;43(1):83-90.
126. Yang L et al. Involvement of Ca2+ in the inhibition by crocetin of platelet activity and thrombosis formation. J Agric Food Chem. 2008;56:9429-9433.
127. Agha-Hosseini M A et al. Crocus sativus L. (saffron) in the treatment of premenstrual syndrome: a double-blind, randomised and placebo-controlled trial. Br J Obstet Gynaecol. 2008;115:515-519.
128. Amin B et al. Evaluation of aqueous and ethanolic extracts of saffron, Crocus sativus L., and its constituents, safranal and crocin in allodynia and hyperalgesia induced by chronic constriction injury model of neuropathic pain in rats. Fitoterapia 2012;83:888-895.
129. Double-blind randomized placebo-controlled clinical trial to determine the efficacy of Affron (a standardized saffron extract). June 2015. Pending publication.

Copyright © 2025 Stichting Orthokennis. Alle rechten voorbehouden. Op alle teksten, afbeeldingen, foto's, figuren, tabellen en overige informatie op deze website berust het kopijrecht/auteursrecht. Niets van deze website mag zonder toestemming van Stichting Orthokennis worden overgenomen of gekopieerd. Deze informatie mag wel worden bekeken op een scherm, gedownload worden of geprint worden, mits dit geschied voor persoonlijk, informatief en niet-commercieel gebruik, mits de informatie niet gewijzigd wordt, mits de volgende copyright-tekst in elke copy aanwezig is: “Copyright © Stichting Orthokennis”, mits copyright, handelsmerk en andere van toepassing zijnde teksten niet worden verwijderd en mits de informatie niet wordt gebruikt in een ander werk of publicatie in welk medium dan ook.