Collageen

Bij het ouder worden verliest de huid haar natuurlijke stevigheid, wordt het vochtgehalte van de huid minder en ontstaan rimpels. Er wordt veel onderzoek gedaan naar specifieke voedingsstoffen die huidveroudering kunnen vertragen. Collageenpeptiden (gehydrolyseerd collageen) zijn van alle nutriënten het best onderzocht. Gehydrolyseerd collageen is collageen dat is afgebroken tot kortere aminozuurketens (peptiden) in een strikt gereguleerd productieproces waarbij er controle is over de lengte en vorm van de peptiden. Diverse humane wetenschappelijke studies onderbouwen de gunstige effecten van suppletie met collageenpeptiden, zoals een verbeterde elasticiteit en hydratatie van de huid, minder (diepe) rimpels, dikker haar en sterkere en gladdere nagels.

Collageen vormt een belangrijk bestanddeel van al het bindweefsel in het lichaam. In het bindweefsel zorgt collageen primair voor structuur, samenhang, trekvastheid, steun en stevigheid, al naargelang de functie van het soort bindweefsel. Onder bindweefsel vallen onder meer bot, spieren, (gewrichts)kraakbeen, pezen en huid.

Collageen is een familie van eiwitten. Op grond van de chemische samenstelling worden 28 verschillende collageentypen onderscheiden. In het menselijk lichaam komt hoofdzakelijk collageen type I voor; dit type maakt bij de mens maar liefst meer dan 90% van het collageen uit en is onder andere aanwezig in de huid, pezen, ligamenten, gewrichtskapsels, bloedvaten en botweefsel. Kraakbeen bevat voornamelijk collageen type II en daarnaast een kleine hoeveelheid collageen type IX, X en XI. De huid bevat naast collageen type I ook type III.

Het eiwit collageen bestaat uit drie polypeptideketens*, alfaketens genoemd, die om elkaar heen gedraaid een driedubbele helix vormen. Bundels van deze tripel-helix vormen collageenfibrillen, die op hun beurt weer gebundeld collageenvezels vormen (zie figuur 1). Elk type collageen is op deze wijze opgebouwd. De verschillen tussen de collageentypen zijn terug te voeren op de verschillen in aminozuursamenstelling van de polypeptideketens.

Figuur 1: Basisstructuur van collageenvezels.

De alfaketens zijn zeer rijk aan de aminozuren glycine, proline en hydroxyproline. Deze aminozuren spelen een essentiële rol in de stabiliteit van collageen. De frequent terugkerende aminozuurvolgorde glycine-proline-hydroxyproline geeft collageen zijn unieke structuur, namelijk een veel compactere spiraal vergeleken met andere eiwitten (vergelijk de spiraal van een houtboortje met die van een trekveer). De hoge proline-concentratie maakt collageen beter bestand tegen de activiteit van eiwitsplitsende enzymen dan eiwitten die weinig proline bevatten. Hydroxyproline is de gehydroxyleerde* variant van proline. Het aminozuur wordt behalve in collageen in weinig andere dierlijke eiwitten aangetroffen, en kan worden gebruikt als indicatie voor de hoeveelheid collageen in een weefsel. Voor de hydroxylering van proline is ascorbinezuur (vitamine C) nodig.

Kenmerkend voor bindweefsel is dat de ruimte tussen de cellen groot is en gevuld met tussencelstof, ook wel extracellulaire matrix genoemd. De tussencelstof bepaalt de eigenschappen van het betreffende bindweefsel; botweefsel heeft een wezenlijk andere tussencelstof dan bijvoorbeeld de huid. De bindweefselcellen zorgen zelf voor de productie van de componenten van de tussencelstof en ook voor hun afbraak. Deze componenten zijn verschillende eiwitten (zoals collageen, elastine*, reticuline*) en de zogenoemde grondsubstantie die bestaat uit proteoglycanen*, glycoproteïnen* en water. Collageen wordt, nadat het is gesynthetiseerd door de bindweefselcellen, uitgescheiden in de extracellulaire matrix, waar het nog enkele modificaties ondergaat tot stabiele collageenmoleculen.(1)

De extracellulaire matrix heeft een belangrijke functie bij het in stand houden van de bindweefselcellen. Interactie tussen de extracellulaire matrix en de bindweefselcellen is essentieel voor de groei en overleving van deze cellen. De bindweefselcellen ontvangen voortdurend informatie vanuit hun omgeving en geven ook signalen terug.

* Zie verklarende woordenlijst

De huid ondergaat continu veranderingen en heeft een grote regeneratiecapaciteit. De drie lagen van de huid, de epidermis, dermis en hypodermis (onderhuids vetweefsel) hebben elk een andere samenstelling en functie. Met name de dermis is rijk aan collageen. Het overgrote deel van het collageen in de huid is collageen type I. Huidcollageen vormt een uitgebreid netwerk dat sterk en flexibel is. De huid kan hierdoor in alle richtingen worden belast. Huidveroudering wordt gekenmerkt door het verlies van vocht (dehydratie), verlies van elasticiteit en de aanwezigheid van rimpels.

Een van de belangrijkste mechanismen van huidveroudering is een afname van de hoeveelheid extracellulaire matrix, deels ten gevolge van een afname van collageen. De productie van collageen door bindweefselcellen daalt terwijl de afbraak ervan toeneemt, wat resulteert in een netto afname van collageen.(2) Verlies van collageen start ongeveer na het dertigste levensjaar en neemt significant toe na de menopauze (circa 2% per jaar). Daarnaast treden er structurele veranderingen op in het collageen en andere eiwitten in de extracellulaire matrix. Hierdoor zijn de collageenvezels korter en minder goed georganiseerd. Ten gevolge van een verminderde hoeveelheid hyaluronzuur in de ouder wordende huid, is de extracellulaire matrix minder goed in staat om water vast te houden. 

Enerzijds is er de natuurlijke huidveroudering onder invloed van intrinsieke factoren zoals erfelijkheid en hormonale en metabole veranderingen. Anderzijds zorgen uv-straling, stress, slaaptekort, roken en onvolwaardige voeding ook voor veroudering van de huid.

Tijdens het ouder worden neemt de proliferatieve en metabole activiteit van fibroblasten, de belangrijkste bindweefselcellen, af. Dit resulteert in een reductie van de synthese van componenten van de extracellulaire matrix zoals collageen, elastine en hyaluronzuur. Het enzym dat voornamelijk verantwoordelijk is voor de afbraak van collageen in de extracellulaire matrix is collagenase. Dit enzym is onderdeel van een familie van enzymen, matrixmetalloproteïnases* (MMP’s) genoemd. Naarmate men ouder wordt, wordt de expressie van collagenase en andere MMP’s minder geremd. Oudere fibroblasten produceren meer reactieve zuurstofdeeltjes (ROS) dan jonge fibroblasten.(2) Onder andere de aanwezigheid van deze ROS in het huidweefsel zorgt ervoor dat de expressie van collagenase steeds meer aan de strikte controle ontsnapt. In de ouder wordende huid spelen ROS, die onder andere ontstaan onder invloed van uv-licht, daardoor een rol in de toenemende afbraak van collageen.(2)

Een gezonde huid is belangrijk zodat de huid zijn functies als beschermende barrière en uitscheidingsorgaan goed kan uitoefenen. Daarnaast is een stralende huid zonder (al te veel) rimpels van belang vanuit cosmetisch oogpunt. Het vertragen van de intrinsieke en extrinsieke huidveroudering is er onder meer op gericht het proces van collageenafname tegen te gaan.

* Zie verklarende woordenlijst

Gehydrolyseerd collageen wordt in toenemende mate ingezet voor cosmetische, therapeutische en biomedische doeleinden. Collageen, het meest afkomstig van rund, varken of vis, wordt gedenatureerd* en gehydrolyseerd en verwerkt tot collageenpeptiden, hydrolysaten, hydrogels*, biomaterialen, etc.

De effecten die de orale inname van gehydrolyseerd collageen heeft op de conditie van de huid zijn ten dele toe te schrijven aan het beschikbaar maken van de juiste aminozuren als bouwstenen voor de aanmaak van nieuwe collageenvezels in de huid. Het overgrote deel van het gehydrolyseerde collageen wordt inderdaad na orale inname verteerd tot afzonderlijke aminozuren. Een deel van de collageenpeptiden wordt echter niet door de spijsverteringsenzymen opgeknipt in kleinere fragmenten en losse aminozuren, maar intact in de darm opgenomen en via het bloed vervoerd naar het bindweefsel. De gezondheids- en schoonheidsvoordelen van suppletie met collageenpeptiden zijn daarom niet gerelateerd aan het aminozuurprofiel van het product, maar aan de werking van de collageenpeptiden in het bindweefsel.

Kleine peptiden (verbindingen van 2 of meer aminozuren), maar ook grotere peptiden van 10-51 aminozuren lang, kunnen intact worden geabsorbeerd vanuit de darm, blijkt uit onderzoek.(3) Er zijn verschillende manieren waarop peptiden de darmwand kunnen passeren. Een ervan is paracellulaire diffusie, wat inhoudt dat moleculen via watergevulde poriën of kanaaltjes tussen de cellen door bewegen. Paracellulaire diffusie wordt gereguleerd door de tight junctions, eiwitcomplexen die een sterke biologische barrière vormen tussen de epitheelcellen van de darm en het transport van moleculen en ionen door de ruimte tussen de epitheelcellen reguleren. Dit transport is mede afhankelijk van het moleculaire gewicht en de lading van de te transporteren stof. Vooral hydrofiele (waterminnende), negatief geladen kleine peptiden maken gebruik van deze route om de darmwand te passeren. Van diverse bioactieve peptiden in voeding is aangetoond dat het transport ervan kan plaatsvinden via paracellulaire diffusie.(4) Dit is vermoedelijk ook de manier waarop collageenpeptiden het bloed bereiken.

Verschillende onderzoeken laten zien dat collageenpeptiden ongeveer een uur na orale inname in het bloed detecteerbaar zijn.(5-8) In ratten is gekeken naar de distributie van collageenpeptiden in het lichaam na absorptie in de darm door collageenpeptiden radioactief te labelen. Hieruit is gebleken dat de gelabelde peptiden de huid bereiken en daar tot 14 dagen blijven.(9,10) Bij mensen werden in de urine vooral hydroxyproline bevattende dipeptiden aangetroffen 5,5 uur na de inname van 30 gram gelatine (gedeeltelijk gehydrolyseerd collageen), terwijl er geen ongebonden hydroxyproline werd teruggevonden, wat ook een indicatie is dat de peptiden intact worden opgenomen.(11)

In-vitrostudies in gekweekte muizen- en humane fibroblasten en studies in levende dieren hebben laten zien dat collageenpeptiden in staat zijn de groei van fibroblasten te stimuleren. Ook lieten deze experimenten zien dat de gestimuleerde fibroblasten werden aangezet tot de synthese van collageen en andere componenten van de extracellulaire matrix zoals hyaluronzuur.(10,12-17) Bij muizen die oraal gehydrolyseerd collageen kregen toegediend, verbeterden de barrièrefunctie en elasticiteit van de huid en verminderde het vochtverlies.(18-20) De precieze mechanismen waarmee collageenpeptiden het functioneren van fibroblasten beïnvloeden is nog niet geheel opgehelderd. Er zijn aanwijzingen dat de dipeptiden proline-hydroxyproline en glycine-hydroxyproline in de collageenpeptiden specifiek herkend kunnen worden door de receptoren op de celmembraan van fibroblasten.(10,12) 

Fibroblasten hebben een scala aan receptoren op hun celoppervlak. Deze receptoren zijn als het ware antennes die signalen uit de omgeving van de cel ontvangen en vertalen naar een intern signaal, vaak het aan- of uitschakelen van genen. Collageen kan zich binden aan een receptor op een fibroblast, waarna via verschillende signaalmoleculen dit signaal wordt doorgegeven naar het DNA in de celkern. Het stimuleren van een receptor leidt dus via vele tussenstappen naar de expressie van specifieke genen die betrokken zijn bij onder meer de biosynthese van componenten van de extracellulaire matrix. Dit resulteert in de natuurlijke vernieuwing en herstel van het bindweefsel.(21) Onderzoek laat zien dat collageenpeptiden, net als collageen dat in een collageennetwerk in de extracellulaire matrix geïncorporeerd zit, aan receptoren kunnen binden en ook in staat zijn deze receptoren te activeren.(22) Mogelijke effecten in de cel zijn vermoedelijk afhankelijk van de vorm en samenstelling van het collageen; collageen dat zich in een collageennetwerk bevindt, brengt andere effecten teweeg dan collageenpeptiden.(23) Bovendien lijkt preklinisch onderzoek te suggereren dat het moleculaire gewicht van de collageenpeptiden van invloed is op de interactie tussen de collageenpeptiden en de receptor op de bindweefselcel. Hierbij lijken collageenpeptiden met een gemiddeld moleculair gewicht* van 2000 dalton* (Da) het meest optimaal de fibroblasten te stimuleren om componenten van de extracellulaire matrix aan te maken. Collageenpeptiden met biologische activiteit in fibroblasten, zogenoemde bioactieve collageenpeptiden (Verisol), worden in een speciaal productieproces vervaardigd door middel van denaturatie (door verhitting) en hydrolyse (enzymatische afbraak) van collageen. Hierbij ontstaan peptiden van ongeveer 20 aminozuren lang met een gemiddeld moleculair gewicht van 2000 Dalton. Dit betekent dat de hydrolyse niet willekeurig plaatsvindt zoals dat in de darm gebeurt onder invloed van spijsverteringsenzymen. De knipjes worden heel specifiek gezet zodat peptiden met de gewenste aminozuurvolgorde en ketenlengte ontstaan.(2)

* Zie verklarende woordenlijst

Gezonde voeding staat aan de basis van een gezonde huid, gezond haar en sterke nagels. Een adequate inname van macro- en micronutriënten is immers essentieel voor het optimaal functioneren van fibroblasten en de synthese van collageen en andere componenten van de extracellulaire matrix. Het gebruik van collageen als voedingssupplement om huidveroudering tegen te gaan, neemt net als het aantal wetenschappelijke publicaties over collageensuppletie, de laatste jaren gestaag toe. In het algemeen tonen klinische studies een positief effect van gehydrolyseerd collageen op de gezondheid van de huid. Deze kan worden uitgedrukt in diverse klinische parameters zoals de elasticiteit van de huid, de stevigheid, het vochtgehalte en het rimpelvolume. Daarnaast is in enkele studies ook gekeken naar (toename van) de hoeveelheid collageen in een huidbiopt.

Huid
Een meta-analyse van 26 gerandomiseerde, placebogecontroleerde klinische studies met in totaal 1721 proefpersonen toonde aan dat suppletie met gehydrolyseerd collageen de hydratatie en elasticiteit van de huid significant kan verbeteren.(24) De duur van de suppletie varieerde van 4 tot 16 weken. In de meeste studies bedroeg de dagdosering collageen 2,5 tot 10 gram; in een aantal studies werd een lagere dosering gebruikt (372-1000 mg). Deze recente meta-analyse bevestigde de bevindingen van eerdere meta-analyses van gerandomiseerde klinische studies dat gehydrolyseerd collageen de tekenen van huidveroudering kan tegengaan en de huidgezondheid kan verbeteren.(25,26) De auteurs van een van de meta-analyses concludeerden dat de positieve effecten zichtbaar werden na een suppletieduur van gemiddeld 2 maanden met de beste resultaten na 3 maanden suppletie. De effecten werden na staken van de suppletie met collageenpeptiden gedurende 30 dagen behouden.(25) 

In een gerandomiseerde studie waaraan gezonde vrouwen in de leeftijd van 35-55 jaar deelnamen, trad er een significante verbetering van de huidelasticiteit op ten opzichte van de placebogroep, nadat zij gedurende 8 weken dagelijks een supplement met bioactieve (varkens)collageenpeptiden namen. Het grootste effect op de elasticiteit werd gezien bij de vrouwen van boven de 50 jaar. Een dosering van 2,5 gram collageenpeptiden per dag bleek even effectief te zijn als 5 gram/dag.(7) In een andere studie onderzocht dezelfde onderzoeksgroep het effect van suppletie met collageenpeptiden op oogrimpels. De deelnemers (vrouwen tussen de 45 en 65 jaar oud) namen elke dag 2,5 gram collageenpeptiden of een placebo. Na 8 weken was het rimpelvolume in de collageengroep met 20,1% afgenomen in vergelijking met de placebogroep. De maximale reductie van het rimpelvolume bedroeg 49,9%; 4 weken na de laatste inname van collageen was de reductie nog steeds 11,5%.(27) Acht weken suppletie met collageenpeptiden resulteerde tevens in een toename van procollageen* type I met 65% en van elastine met 18% in de huid.(27) In een Franse studie onder 106 gezonde vrouwen van rond de 50 werd met echografie de collageendichtheid in de dermis gemeten voor en na suppletie met collageenpeptiden. Hieruit bleek dat collageenpeptiden zowel de kwantiteit als de kwaliteit van het collageennetwerk in de dermis kan verbeteren. Er werd een 8,8% hogere collageendichtheid vastgesteld na 12 weken suppletie. Tevens was er sprake van 31,2% minder fragmentatie van het collageen in de dermis.(10) Een recentere studie heeft het effect van gehydrolyseerd viscollageen (in een dosering van 5 gram per dag) op de huidgezondheid onderzocht bij vrouwen van rond de 60 jaar. De resultaten van deze studie bevestigen de positieve effecten van collageensuppletie op de elasticiteit van de huid en het rimpelvolume.(28) In een kleine studie werd een directe vergelijking uitgevoerd tussen viscollageen en rundercollageen, waar rundercollageen positiever uitkwam met een verbetering van het vochtgehalte van de huid met 28% na 8 weken, vergeleken met 12% met viscollageen.(10)

Cellulite
Een heel ander probleem dan huidveroudering en rimpels is cellulite, in de volksmond ook wel sinaasappelhuid genoemd. Er is sprake van een bobbelige huid, meestal op de dijen, billen en onderbuik. Cellulite is onder meer geassocieerd met genetische predispositie, leeftijd, geslacht, etniciteit, voeding en leefstijl en zwangerschap. Mensen met cellulite en een hoge BMI hebben vaak zwakker bindweefsel en de extracellulaire matrix lijkt minder goed georganiseerd te zijn.(29) Onderhuidse vetophopingen verharden door verslechterde bloedcirculatie en vochtafvoer, waardoor de huid de typisch hobbelige structuur krijgt. Dagelijkse inname van collageenpeptiden kan een stimulerend effect hebben op het metabolisme van de fibroblasten waardoor de productie van extracellulairematrix-eiwitten toeneemt. Mogelijk heeft dit een positief effect op de huidstructuur. Bij 105 vrouwen met cellulite op de dijen werd inderdaad vastgesteld dat het gebruik van collageenpeptiden de huidstructuur verbeterde. In deze studie namen gezonde vrouwen tussen de 24 en 50 jaar met matig ernstige cellulite 2,5 gram collageenpeptiden per dag of een placebo. Na 6 maanden was de huid van de dijen van vrouwen die collageen hadden ingenomen gladder dan die van de vrouwen in de placebogroep. Bij de vrouwen met een BMI <25 was er al een significante verbetering na 3 maanden suppletie met een reductie van hobbeligheid van de huid van 11,1% na 6 maanden, terwijl bij vrouwen met overgewicht het effect minder groot was met een reductie van 3,6% na 6 maanden. Tevens resulteerde suppletie met collageenpeptiden in een toename van de dichtheid van de dermis, gemeten met echografie.(30)

Wondheling
Suppletie met collageenpeptiden kan mogelijk ook de wondheling bevorderen. Bij vrouwen die na het chirurgisch verwijderen van een moedervlek gedurende 1,5 maand dagelijks 5 gram collageenpeptiden innamen, genas de wond mooier dan bij vrouwen die in de controlegroep zaten en een placebo (maltodextrine) kregen. Bij vrouwen met wondgenezingsproblemen resulteerde inname van 10 gram collageenpeptiden per dag gedurende 3 maanden in vergelijkbare resultaten.(31)

Haar en nagels
Naast het verbeteren van de huidelasticiteit, het verminderen van rimpels en cellulite en het stimuleren van de wondheling, kan gehydrolyseerd collageen ook bijdragen aan dikker haar en sterke nagels, hoewel hier beperkt onderzoek naar beschikbaar is. Vanwege een gebrek aan onderzoek is er nog weinig bekend over de manier waarop collageenpeptiden de gezondheid van haar en nagels kunnen ondersteunen. Haar en nagels bevatten veel keratine, dat een heel andere samenstelling heeft dan collageen en voornamelijk het zwavelhoudende aminozuur cysteïne bevat. Broze nagels komen bij circa 20% van de populatie voor, tweemaal zo veel bij vrouwen als bij mannen. Bij de vorming van het nagelbed vindt proliferatie plaats van de epidermis en differentiatie van de nagelmatrix. Suppletie met collageenpeptiden was bij muizen geassocieerd met verhoogde expressie van genen die coderen voor structurele componenten van huid, nagels en haar zoals keratine.(32) In de tot nog toe enige gepubliceerde klinische studie naar het effect van collageenpeptiden op de nagels resulteerde inname van collageenpeptiden (2,5 gram per dag) gedurende 24 weken in significant sterkere nagels (minder brokkelig, minder gespleten) en een verbetering van de nagelgroei. Na 24 weken had 64% van de deelnemers (vrouwen tussen 26 en 60 jaar) een klinische verbetering (minder symptomen van broze nagels), terwijl 4 weken na het einde van de studie 88% verbetering rapporteerde. Tachtig procent van de deelnemers was tevreden tot zeer tevreden met het resultaat.(33) Bij 22 vrouwen tussen 39 en 75 jaar zorgde suppletie met collageenpeptiden (2,5 gram per dag) na 16 weken voor significant dikker haar (+1,93 ± 0,42 µm) vergeleken met placebo (-0,99 ± 0,40 µm). Dit suggereert dat collageenpeptiden een direct effect hebben op het haarmetabolisme. De onderzoekers konden tevens vaststellen dat de celproliferatie van gekweekte humane haarfollikelcellen toenam wanneer collageenpeptiden aan het kweekmedium werden toegevoegd.(34)

* Zie verklarende woordenlijst

In de meeste humane studies werd gebruikgemaakt van een dosering van 2,5 tot 5 gram collageenpeptiden per dag. Collageenpoeder van goede kwaliteit heeft een neutrale smaak en lost goed op in water of andere (koude of warme) vloeistoffen, wat het gebruiksgemak bevordert. Een supplement met collageenpeptiden bestaat voor circa 97% van het drooggewicht uit eiwit. Runder- en varkenscollageenpeptiden bevatten geen ingrediënten die zijn aangemerkt als allergeen, in tegenstelling tot viscollageen. Een supplement met collageenpeptiden wordt vervaardigd volgens een specifiek protocol, bevat nauwelijks mineralen en is vrij van andere stoffen zoals vetten, koolhydraten en voedingsvezels en contaminanten zoals zware metalen.

Suppletie met collageenpeptiden is veilig, ook bij langdurig gebruik, en heeft geen bijwerkingen.(35) Er zijn geen interacties van collageenpeptiden met reguliere medicatie of voedingssupplementen zoals kruiden beschreven. Vanwege de vermeende absorptie in de darm via de paracellulaire transportroute kan fysieke activiteit voorafgaand aan de inname van collageenpeptiden mogelijk de absorptie verhogen. Intensieve fysieke inspanning zorgt er namelijk voor dat de doorlaatbaarheid van de darm groter wordt doordat de tight junctions als het ware wat verder open gaan staan.(36)

Dalton: standaardeenheid waarmee de moleculaire massa (moleculair gewicht) van grote moleculen zoals eiwitten wordt uitgedrukt.

Denatureren: biochemisch proces waarbij een eiwit zijn 3-dimensionale structuur (eiwitvouwing) verliest. Manieren waarop eiwit kan denatureren is door hoge temperaturen of een lage pH.

Elastine: een eiwit in de extracellulaire matrix dat wordt aangemaakt door bindweefselcellen. Elastine vormt elastische vezels die zorgen voor de elasticiteit van bindweefsel zoals bloedvatwanden.

Glycoproteïne: een eiwit met daaraan gekoppeld een of meer suikerketens.

Hydrogels: synthetische op collageen gebaseerde netwerken met een hoog watergehalte. Toepassingen zijn onder andere wondverzorging en huidreconstructie.(37)

Hydroxylering: een biochemische reactie waarbij een hydroxylgroep (OH) aan een molecuul wordt gekoppeld.

Matrixmetalloproteïnases: groep van enzymen die in staat zijn eiwitten, glycoproteïnen en proteoglycanen in de extracellulaire matrix af te breken.

Moleculair gewicht: of molecuulmassa is de massa van één molecuul van een stof, uitgedrukt in atomaire massa-eenheden of dalton.

Polypeptideketen: primaire structuur van een eiwit, bestaande uit een keten van aminozuren die op basis van de genetische informatie in het DNA aaneengeregen wordt.

Procollageen: voorloper van collageen. Procollageen is het molecuuul dat in de cel wordt gesynthetiseerd. Pas na enkele veranderingen in de structuur van het procollageeneiwit die veelal in de extracellulaire matrix plaatsvinden (bijvoorbeeld het afknippen van bepaalde peptiden aan beide uiteinden) ontstaat een collageenmolecuul.

Proteoglycanen: moleculen die zijn samengesteld uit een centrale eiwitketen met daaraan meerdere glycosaminoglycanen (GAG’s) gebonden. GAG’s zijn lange ketens van complexe suikermoleculen met een sterke waterbindende capaciteit. Voorbeelden zijn hyaluronzuur (of hyaluronan) en chondroïtinesulfaat. Glucosamine is de belangrijkste bouwsteen voor GAG’s.

Reticuline: een eiwit in de extracellulaire matrix dat wordt aangemaakt door fibroblasten en reticulinevezels vormt in reticulair bindweefsel. Dit bevindt zich onder andere in het beenmerg.

1. Li P et al. Roles of dietary glycine, proline, and hydroxyproline in collagen synthesis and animal growth. Amino Acids. 2018;50:29-38.
2. Shin JW et al. Molecular mechanisms of dermal aging and antiaging approaches. Int J Mol Sci. 2019;20:2126.
3. Roberts PR et al. Effect of chain length on absorption of biologically active peptides from the gastrointestinal tract. Digestion. 1999;60:332-7.
4. Amigo L et al. Current evidence on the bioavailability of food bioactive peptides. Molecules. 2020;25:4479.
5. Shigemura Y et al. Changes in composition and content of food-derived peptide in human blood after daily ingestion of collagen hydrolysate for 4 weeks. J Sci Food Agric. 2018;98:1944-50.
6. Ohara H et al. Comparison of quantity and structures of hydroxyproline-containing peptides in human blood after oral ingestion of gelatin hydrolysates from different sources. J Agric Food Chem. 2007;55:1532-5.
7. Proksch E et al. Oral supplementation of specific collagen peptides has beneficial effects on human skin physiology: a double-blind, placebo-controlled study. Skin Pharmacol Physiol. 2014;27:47-55.
8. Oesser S et al. Oral administration of 14C-labeled gelatin hydrolysate leads to an accumulation of radioactivity in cartilage of mice (C57/BL). J Nutr. 1999;129:1891-5.
9. Watanebe-Kamiyama M et al. Absorption and effectiveness of orally administered low molecular weight collagen hydrolysate in rats. J Agric Food Chem. 2010;58:835-41.
10. Asserin J et al. The effect of oral collagen peptide supplementation on skin moisture and the dermal collagen network: evidence from an ex vivo model and randomized, placebo-controlled clinical trials. J Cosmet Dermatol. 2015;14:291-301.
11. Miner-Williams WM et al. Are intact peptides absorbed from the healthy gut in the adult human? Nutr Res Rev. 2014;27:308-29.
12. Ohara H et al. Collagen-derived dipeptide, proline-hydroxyproline, stimulates cell proliferation and hyaluronic acid synthesis in cultured human dermal fibroblasts. J Dermatol. 2010;37:330-8.
13. Asai TT et al. Food-derived collagen peptides, prolyl-hydroxyproline (Pro-Hyp), and hydroxyprolyl-glycine (Hyp-Gly) enhance growth of primary cultured mouse skin fibroblast using fetal bovine serum free form hydroxyprolyl peptide. Int J Mol Sci. 2019;21:229.
14. Brandao-Rangel MA et al. Hydrolyzed collagen induces an anti-inflammatory response that induces proliferation of skin fibroblast and keratinocytes. Nutrients. 2022;14:4975.
15. Yang F et al. Marine collagen peptides promote cell proliferation of NIH-3T3 fibroblasts via NF-κB signaling pathway. Molecules. 2019;24:4201.
16. Feng M et al. Transepithelial transport efficiency of bovine collagen hydrolysates in a human Caco-2 cell line model. Food Chem. 2017;224:242-50.
17. Zague V et al. Collagen hydrolysate intake increases skin collagen expression and suppresses matrix metalloproteinase 2 activity. J Med Food. 2011;14:618-24.
18. Tanaka M et al. Effects of collagen peptide ingestion on UV-B-induced skin damage. Biosci Biotechnol Biochem. 2009;73:930-2.
19. Oba C et al. Collagen hydrolysate intake improves the loss of epidermal barrier function and skin elasticity induced by UVB irradiation in hairless mice. Photodermatol Photoimmunol Photomed. 2013;29:204-11.
20. Shimizu J et al. Oral collagen-derived dipeptides, prolyl-hydroxyproline and hydroxyprolyl-glycine, ameliorate skin barrier dysfunction and alter gene expression profiles in the skin. Biochem Biophys Res Commun. 2015;456:626-30. 
21. Elango J et al. The molecular interaction of collagen with cell receptors for biological function. Polymers. 2022;14:876.
22. Siebert HC et al. Interaction of the α2A domain of integrin with small collagen fragments. Protein Cell. 2010;1:393-405.
23. Boraschi-Diaz I et al. Collagen type I as a ligand for receptor-mediated signaling. Front Phys. 2017;5:12.
24. Pu SY et al. Effects of oral collagen for skin anti-aging: a systematic review and meta-analysis. Nutrients. 2023;15:2080.
25. De Miranda RB et al. Effects of hydrolyzed collagen supplementation on skin aging: a systematic review and meta-analysis. Int J Dermatol. 2021;60:1449-61.
26. Barati M et al. Collagen supplementation for skin health: A mechanistic systematic review. J Cosmet Dermatol. 2020;19:2820-9.
27. Proksch E et al. Oral intake of specific bioactive collagen peptides reduces skin wrinkles and increases dermal matrix synthesis. Skin Pharmacol Physiol. 2014;27:113-9.
28. Proksch E et al. Positive effect of fish-derived bioactive collagen peptides on skin health. Nutrafoods. 2020;1:127-33.
29. Hexsel DM et al. Side-by-side comparison of areas with and without cellulite depressions using magnetic resonance imaging. Dermatol Surg. 2009;35:1471-7.
30. Schunck M et al. Dietary supplementation with specific collagen peptides has a body mass index-dependent beneficial effect on cellulite morphology. J Med Food. 2015;18:1340-8.
31. Knefeli HC et al. Improved wound healing after oral application of specific bioactive collagen peptides. Nutrafoods. 2017;16:9-12.
32. Le Vu P et al. Effects of food-derived collagen peptides on the expression of keratin and keratin-associated protein genes in the mouse skin. Skin Pharmacol Physiol. 2015;28:227-35.
33. Hexsel D et al. Oral supplementation with specific bioactive collagen peptides improves nail growth and reduces symptoms of brittle nails. J Cosmet Dermatol. 2017;1-7.
34. Oesser S. The oral intake of specific bioactive collagen peptides has a positive effect on hair thickness. Nutrafoods. 2020;1:134-8.
35. Wang L et al. Food-derived collagen peptides: safety, metabolism, and anti-skin-aging effects. Curr Opin Food Sci. 2023;51:101012.
36. Dokladny K et al. Intestinal epithelial barrier function and tight junction proteins with heat and exercise. J Appl Physiol (1985). 2016;120:692-701.
37. Xu Q et al. Collagen- and hyaluronic acid-based hydrogels and their biomedical applications. Mater Sci Eng R Rep. 2021;146:100641.