Mogelijk gemaakt door:

Vitamine E

Vitamine E is de belangrijkste vetoplosbare antioxidant uit voedsel en bestaat uit acht verwante vitamine E-verbindingen (samen vitamine E-complex): vier tocoferolen (α-, β-, γ- en δ-tocoferol) en vier tocotriënolen (α-, β-, γ- en δ-tocotriënol). Naast antioxidantactiviteit heeft vitamine E invloed op de celsignalering en genexpressie. Deze functies zijn mogelijk nog belangrijker voor de gezondheid en het tegengaan van ziekte(progressie) dan de directe antioxidantactiviteit. Vitamine E gaat verouderingsprocessen tegen (waaronder atherosclerose en inflamm-aging), ondersteunt de stofwisseling, is essentieel voor de vruchtbaarheid en ondersteunt de gezondheid van onder meer hart en bloedvaten, immuunsysteem, zenuwstelsel, botten, spieren, lever, huid, haar en ogen.

Bronnen

Plantaardige oliën, noten, zaden, vette vis, eieren, volkorengranen, groenten (waaronder spinazie) en fruit.

Kwaliteitsaspecten

Bij vitamine E-suppletie is het beter te kiezen voor een voedingssupplementen met alle 8 vitamine E-verbindingen. Iedere vitamine E-verbinding heeft unieke eigenschappen en vitamine E-verbindingen versterken elkaars werking (synergie). Eenzijdige suppletie met α-tocoferol verlaagt de concentraties van andere vitamine E-verbindingen (waaronder γ-tocoferol en α-tocotriënol), waardoor het lichaam minder profiteert van de gezondheidseffecten van het volledige vitamine E-complex. Ook is het belangrijk te kiezen voor natuurlijke vitamine E (RRR-stereo-isomeren) en niet voor de synthetische variant. Natuurlijke vitamine E is veel effectiever; een belangrijk deel van de synthetische stereo-isomeren heeft geen biologische activiteit en belast mogelijk zelfs het lichaam.

Tekenen van een mogelijk tekort

Anemie, verminderde weerstand, neuromusculaire en neurologische symptomen waaronder ataxie, AVED (ataxie met vitamine E-deficiëntie).

Indicaties

verhoogde vitamine E-behoefte, onder meer bij vetmalabsorptie (taaislijmziekte, cholestasis, coeliakie), duursport en metabool syndroom
remming veroudering, verbetering kwaliteit van leven ouderen
atherosclerose, hart- en vaatziekten (vooral preventie)
leveraandoeningen (niet-alcoholische leververvetting, steatohepatitis, hepatitis B, hepatitis C, acuut leverfalen)
(beginnende, vroege) leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie
(preventie) cataract
(preventie) neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer, ziekte van Parkinson, ALS (amyotrofische lateraalsclerose)
cyclische mastalgie
menstruatiepijn (dysmenorroe)
PCOS (polycysteus ovarium syndroom)
verminderde vruchtbaarheid
menopauzale klachten
diabetes mellitus (type 1 en 2), diabetescomplicaties (neuropathie, nefropathie, retinopathie, diabetische voet)
(preventie) COPD
(preventie) osteoporose
(preventie) sarcopenie
chronisch nierfalen, hemodialyse

Contra-indicaties

Overgevoeligheid voor vitamine E
Zwangerschap en het geven van borstvoeding (afgezien van vitamine E in een (zwangerschaps)multi)

Gebruiksadviezen

Algemene onderhoudsdosis vitamine E (complex)*: 100-200 mg-TE per dag
Algemene therapeutische dosis vitamine E (complex)**: 100-600 mg-TE per dag (of nog hoger, met name bij neurodegeneratieve ziekten)
Chronische leveraandoeningen: 400-1200 mg-TE per dag

*De hoeveelheid vitamine E (complex) wordt uitgedrukt in mg-TE (mg d-alfatocoferol equivalenten), IE (internationale eenheden) of mg (van de desbetreffende vitamine E-verbinding):

1 mg α-tocoferol (natuurlijke) = 1 mg TE = 1,49 IE

1 mg α-tocoferol (synthetische) = 0,735 mg-TE = 1 IE

1 mg β-tocoferol (RRR) = 0,5 mg-TE

1 mg γ-tocoferol (RRR) = 0,1 mg-TE

1 mg δ-tocoferol (RRR) = 0,03 mg-TE

1 mg α-tocotriënol = 0,3 mg-TE

1 mg β-tocotriënol = 0,05 mg-TE

** Gebruik hoge doses vitamine E bij voorkeur gedurende een beperkte periode. De veiligheid van chronische inname van vitamine E in doses boven 400 mg-TE per dag staat de laatste jaren ter discussie. Doses kunnen het beste geleidelijk op- en afgebouwd worden. Zorg voor voldoende inname van antioxidanten die geoxideerde vitamine E recyclen zoals vitamine C.

Interactie

Tocotriënolen kunnen de bloedings- en stollingstijd verlengen. Hier dient meer onderzoek naar te worden gedaan. Wees bij gebruik van anticoagulantia voorzichtig met de inname van een voedingssupplement met tocotriënolen.
Een hoge dosis α-tocoferol (1000 IE natuurlijke α-tocoferol) antagoneert vitamine K en verhoogt PIVKA II (niet door vitamine K gecarboxyleerde protrombine) bij volwassenen die geen anticoagulantia gebruiken (milde antistollingswerking). Zorg bij vitamine E-suppletie voor voldoende inname van vitamine K(2). Mensen die vitamine K-remmers gebruiken, doen er goed aan niet meer dan 800 IE α-tocoferol per dag in te nemen (bij voorkeur maximaal 400 IE/dag). Er zijn aanwijzingen dat vitamine E-suppletie de kans op bloedingen verhoogt bij mensen die aspirine gebruiken, mogelijk omdat aspirine de vitamine K-status kan verlagen.
Geoxideerde vitamine E (die pro-oxidantactiviteit heeft) wordt gerecycled door andere antioxidanten waaronder vitamine C en co-enzym Q10. Zorg bij vitamine E-suppletie voor voldoende inname van deze synergisten.¹
Een hoge dosis α-tocoferol kan de activiteit van CYP3A4 (en mogelijk andere cytochroom P450 enzymen) verhogen, waardoor de werkzaamheid vermindert van medicijnen die versneld door dit enzym worden afgebroken (dieronderzoek). De klinische relevantie hiervan moet nog beter worden onderzocht.
Carbamazepine, fenytoïne, fenobarbital en orlistat kunnen de vitamine E-status verlagen; suppletie met vitamine E kan gewenst zijn (bron: Natural Medicines).
Alfatocoferol in doseringen vanaf 800 IE/dag kan de opname van bètacaroteen sterk verlagen.¹⁴⁸
Vitamine E beschermt mogelijk tegen contrastvloeistof-geïnduceerde acute nierbeschadiging.¹⁴⁹
Lipidenverlagende medicijnen zoals statines verlagen de vitamine E-concentratie in bloed en weefsels. Statinegeïnduceerde verlaging van de vitamine E-status speelt mogelijk een rol bij statinegeïnduceerde myopathie.
Vitamine E beschermt tegen perifere neuropathie, geïnduceerd door cytostatica (waaronder paclitaxel en cisplatine).
Tocotriënolen en lovastatine hebben een synergetische cholesterolverlagende werking.
Vitamine E kan progressie van tardieve dyskinesie, veroorzaakt door antipsychotica, remmen.
De combinatie van vitamine E en omega 3-vetzuren beschermt dosisafhankelijk tegen cardiovasculaire beschadiging, geïnduceerd door fijnstof (PM2,5: fijnstofdeeltjes met een diameter kleiner dan 2,5 micrometer) (dierstudie).
Vitamine E beschermt onder meer nieren, lever, hersenen en testes tegen toxiciteit van zware metalen zoals lood, kwik, cadmium, aluminium, zilver en koper (dierstudies).
Vitamine E beschermt tegen neurotoxiciteit van THC (delta-9-tetrahydrocannabinol, een bestanddeel in cannabis) en pcb’s (polychloorbifenylen, een groep zeer giftige organische chloorverbindingen). Pcb’s verlagen de vitamine E-status.
Vitamine E (in combinatie met vitamine C) gaat hemolytische anemie tegen, geïnduceerd door ribavirine.
Vitamine E en vitamine C beschermen tegen nefrotoxiciteit van gentamicine en cisplatine (dierstudies).
Vitamine E beschermt tegen lood geïnduceerde geheugen- en leerproblemen (dierstudie).

Veiligheid

Vitamine E heeft een lage toxiciteit. Het gebruik van een (hoog gedoseerd) vitamine E-supplement geeft soms aanleiding tot (aspecifieke) klachten zoals misselijkheid, diarree, vermoeidheid, spierzwakte of hoofdpijn. Het is niet waarschijnlijk dat α-tocoferol bloedingen veroorzaakt bij doseringen tot 800 IE/dag (of 537 mg α-TE/dag), ook niet bij mensen die anticoagulantia gebruiken. Gedurende 2 weken voorafgaande aan een operatie is het af te raden (zeer) hoge doses vitamine E te gebruiken (vanaf 800 mg α-TE/dag). Verschillende meta-analyses geven aan dat een vitamine E-inname vanaf 400 IE/dag de sterftekans verhoogt met 3%. Het is mogelijk dat dit vooral geldt voor mensen met hart- en vaatziekten. Andere meta-analyses concluderen echter dat suppletie met vitamine E in doseringen tot 5500 IE/dag niet leidt tot een verhoogde sterftekans.

Bovengrens van (langdurige) inname (UL of upper limit) voor vitamine E (α-tocoferol):

1-3 jaar: 100 mg/dag
4-6 jaar: 120 mg/dag
7-10 jaar: 160 mg/dag
11-14 jaar: 220 mg/dag
15-17 jaar: 260 mg/dag
vanaf 18 jaar: 300 mg/dag

In de Verenigde Staten geldt een UL voor (gezonde) volwassenen van 1000 mg/dag (1500 IE natuurlijke α-tocoferol).

Literatuur

1. Vitamin E. Adv Nutr. 2012;3:330-331.

2. Shahidi F et al. Tocopherols and tocotrienols in common and emerging dietary sources: occurrence, applications, and health benefits. Int J Mol Sci. 2016;17(10):1745.

3. Brigelius-Flohé R. Bioactivity of vitamin E. Nutr Res Rev. 2006;19(2):174-86.

4. Sen CK et al. Tocotrienols: vitamin E beyond tocopherols. Life Sci. 2006;78(18):2088-98.

5. Mah E et al. Alfa-tocopherol bioavailability is lower in adults with metabolic syndrome regardless of dairy fat co-ingestion: a randomized, double-blind, crossover trial. Am J Clin Nutr 2015;102:1070-80.

6. Chin KY et al. The biological effects of tocotrienol on bone: a review on evidence from rodent models. Drug Des Devel Ther. 2015;9:2049-61.

7. Khor SC et al. Vitamin E in sarcopenia: current evidences on its role in prevention and treatment. Oxid Med Cell Longev. 2014;2014:914853.

8. Yang CS et al. Does vitamin E prevent or promote cancer. Cancer Prev Res. 2012;5:701-705.

9. Ekhlasi G et al. Do symbiotic and vitamin E supplementation have favorite effects in nonalcoholic fatty liver disease? A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Res Med Sci. 2016;21:106.

10. Abner EL et al. Vitamin E and all-cause mortality: a meta-analysis. Curr Aging Sci. 2011;4:158-70.

11. Zhang Y et al. Vitamin E and risk of age-related cataract: a meta-analysis. Public Health Nutr. 2015;18(15):2804-14.

12. Capuron L et al. Vitamin E status and quality of life in the elderly: influence of inflammatory processes. Br J Nutr. 2009;102:1390-1394.

Terug