Mogelijk gemaakt door:

Vitamine B12

Vitamine B12 is een essentiële voedingsstof en speelt een belangrijke rol bij onder meer DNA-synthese, cellulaire herstelprocessen, bloedaanmaak en hersenfunctie. Een verlaagde vitamine B12-status kan een breed scala aan gezondheidsklachten veroorzaken. Preventie, vroege opsporing en behandeling van een vitamine B12-tekort is uitermate belangrijk, mede om irreversibele neurologische schade en beenmergfalen te voorkomen.

Vitamine B12 komt in het lichaam in twee biologisch actieve vormen voor: methylcobalamine en adenosylcobalamine. Methylcobalamine is een belangrijke methyldonor in het lichaam. Het speelt een rol bij de aanmaak van onder andere DNA, myeline en verscheidene neurotransmitters. Daarnaast helpt het bij de afbraak van homocysteïne waardoor het een verzorgende invloed heeft op hart- en bloedvaten en de hersenstofwisseling ondersteunt. Adenosylcobalamine is werkzaam in de mitochondriën. Het is onder andere betrokken bij de stofwisseling van vetzuren, cholesterol en eiwitten. Daarnaast speelt het een rol bij de energiehuishouding en de aanmaak van hemoglobine.

Ouderen nemen vitamine B12 uit een supplement beter op dan uit voeding. Mensen die vegetarisch eten, krijgen doorgaans minder vitamine B12 binnen. In dergelijke situaties kan aanvulling met een B12-supplement uitkomst bieden. Naar schatting 5 tot 10% van de Nederlandse bevolking heeft een vitamine B12-gebrek; bij ouderen kan dit percentage oplopen tot 20 tot 30%.

Bronnen

Vlees, vis, schelpdieren, gevogelte, zuivel en eieren (uitsluitend voeding van dierlijke herkomst).

Kwaliteitsaspecten

In voeding komt vitamine B12 doorgaans voor in de vorm van methylcobalamine en adenosylcobalamine (ook wel dibencozide genoemd). Dit zijn tevens de biologisch actieve (co-enzymatische) vormen zoals B12 door het lichaam wordt gebruikt. Cyanocobalamine is een synthetische, niet lichaamseigen vorm die in de meeste voedingssupplementen wordt gebruikt. Het voordeel van een voedingssupplement met de biologisch actieve (co-enzymatische) vormen is dat vitamine B12 dan direct beschikbaar is voor het lichaam.

Tekenen van een mogelijk tekort

Megaloblastaire anemie, pernicieuze anemie, demyeliniserende ziekte (perifere neuropathie, gecombineerde strengziekte, autonome neuropathie, hersenaandoeningen), gebrek aan eetlust, atrofische glossitis, diarree of constipatie, snel bloedend tandvlees, verminderde vruchtbaarheid, menstruatieproblemen, slaapproblemen, gewrichtspijn, verminderde weerstand, migraine, rugklachten, rusteloze benen, ontstoken slijmvliezen (zie ook het uitgebreide artikel over vitamine B12).

Indicaties

Vitamine B12-tekort; symptomen en aandoeningen die kunnen wijzen op vitamine B12-tekort (voor een volledig overzicht zie uitgebreid artikel vitamine B12): *Megaloblastaire anemie en voorstadia (chronische vermoeidheid; licht gevoel in het hoofd; hoofdpijn; kortademigheid (vooral bij inspanning); spierzwakte bij inspanning; bleke huid en lippen; oorsuizen; koude handen en voeten; gele verkleuring huid en oogwit; onbegrepen langdurige koorts); *Demyeliniserende ziekte en voorstadia (persoonlijkheidsveranderingen; problemen met denken, concentratie en/of geheugen (cognitieve defecten); depressie, bipolaire stoornis, psychose, angststoornis, catatonie, stemmingswisselingen, gewelddadig gedrag ('megaloblastaire waanzin'); dementie; paresthesieën; afname proprioceptie; afname vibratiezin; ataxie; spierzwakte armen en benen; spasticiteit; orthostatische hypotensie; incontinentie; impotentie; spiertrillingen; problemen met zien, ruiken, proeven en/of horen; *Symptomen maagdarmkanaal (gebrek aan eetlust; misselijkheid; atrofische glossitis; stomatitis; snel bloedend tandvlees; diarree of constipatie; malabsorptie); *Overige symptomen (verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid; vroeggeboorte; menstruatieproblemen; reversibele hyperpigmentatie van huid en/of slijmvliezen; vitiligo; migraine; slaapstoornissen; gewrichtspijnen; ontstoken slijmvliezen; hart- en vaatziekten, trombose; haaruitval; brokkelige nagels; verminderde weerstand; allergieën; rugklachten; rusteloze benen; verlammingsverschijnselen; osteoporose; onbegrepen chronische hoest)
Verhoogd risico vitamine B12-tekort: vegetariërs/veganisten, ouderen, alcoholisten, atrofische gastritis, tekort aan intrinsic factor of pancreasenzymen (onder meer door pernicieuze anemie, chronische pancreatitis, cystische fibrose), autoimmuunziekten, maagresectie, bacteriële overgroei dunne darm, ziekte van Crohn, coeliakie, darmparasieten, hyper- en hypothyroïdie, diabetes type 1 en 2, zwangerschap en het geven van borstvoeding, roken, chronische nierziekten, medicijngebruik (zie interacties)
Carpaletunnelsyndroom
Asthenopenie (accomodatiezwakte bij vermoeidheid ogen)
Verminderde vruchtbaarheid bij mannen
Chronische hepatitis C en andere chronische leveraandoeningen
Slaapproblemen (verstoord dag-nachtritme)
Preventie endotheelschade bij sikkelcelziekte (vitamine B12 combineren met foliumzuur en vitamine B6)
Recidiverende aften
Chronische erythema nodosum
Perifere facialis parese (aangezichtsverlamming van Bell)
Autismespectrumstoornis

Contra-indicaties

Overgevoeligheid voor kobalt of cobalamine.

Gebruiksadviezen

Algemene onderhoudsdosering: 1000 mcg per dag
Malabsorptie: 1000-2000 mcg per dag, eventueel hoger (afhankelijk van de ernst van malabsorptie)
Verminderde vruchtbaarheid bij mannen: 1500-6000 mcg per dag

Gebruik vitamine B12 bij voorkeur in combinatie met een vitamine B-complex of een multi met B-vitamines

Orale suppletie met vitamine B12 in doseringen van 1000 tot 2000 μg/dag is even effectief als intramusculaire injecties

Interactie

Langdurig gebruik van metformine (en andere biguanides) is een belangrijke oorzaak van vitamine B12-tekort bij diabetici. Geregelde controle van de vitamine B12-status en aanvullende suppletie met vitamine B12 is sterk aan te raden. Daarnaast helpt calciumsuppletie metformine-geïnduceerde malabsorptie van vitamine B12 tegen te gaan.
Isotretinoïne, colchicine, neomycine, H2-receptorantagonisten, protonpompremmers, galzuurbindende harsen, orale contraceptiva, aminoglycoside antibiotica, chlooramfenicol, anti-epileptica, HIV-medicatie, methotrexaat en fibraten verlagen de vitamine B12-status. Extra inname van vitamine B12 is gewenst.
Lachgas (N2O, distikstofmonoxide) inactiveert vitamine B12 en veroorzaakt een functionele vitamine B12-deficiëntie.
Vitamine B12 heeft een synergetische interactie met vitamine D bij de preventie van heupfracturen.
Vitamine B12 kan de effectiviteit van antidepressiva zoals SSRI’s verhogen.
Foliumzuursuppletie maskeert een aanwezige vitamine B12-deficiëntie en zorgt voor verdere stijging van de MMA- en homocysteïnespiegel. Bij gebruik van extra foliumzuur (met name bij doses boven 1000 μg/d) is het belangrijk tevens vitamine B12 te suppleren.
Alfaliponzuur versterkt het gunstige effect van vitamine B12 bij diabetische perifere neuropathie.
Spirulina remt vermoedelijk de opname van vitamine B12; neem vitamine B12 op een ander tijdstip van de dag in dan spirulina.

Veiligheid

Bij vitamine B12-suppletie heeft een voedingssupplement de voorkeur boven intramusculaire injecties (Ned Tijdschr Geneeskd 2009;153:B485), behalve bij ernstige neurologische klachten. Vitamine B12 is een zeer veilig supplement (er is geen bovengrens van inname voor vitamine B12 vastgesteld).

Literatuur

1. O'Leary F et al. Vitamin B12 in health and disease. Nutrients. 2010;2(3):299-316.

2. Allen LH. Vitamin B12. Adv Nutr. 2012;3(1):54-5.

3. Green R. Vitamin B12 deficiency from the perspective of a practicing hematologist. Blood. 2017;129(19):2603-2611.

4. Hannibal L et al. Biomarkers and algorithms for the diagnosis of vitamin B12 deficiency. Front Mol Biosci. 2016;3:27.

5. Hughes CF et al. Vitamin B12 and ageing: current issues and interaction with folate. Ann Clin Biochem. 2013;50(Pt 4):315-29.

6. Andrès E et al. Systematic review and pragmatic clinical approach to oral and nasal vitamin B12 (cobalamin) treatment in patients with vitamin B12 deficiency related to gastrointestinal disorders. J Clin Med. 2018;7(10).

7. Rogne T et al. Associations of maternal vitamin B12 concentration in pregnancy with the risks of preterm birth and low birth weight: a systematic review and meta-analysis of individual participant data. Am J Epidemiol. 2017;185(3):212-223.

8. Watson J et al. Consequences of inadequate intakes of vitamin A, vitamin B₁₂, vitamin D, calcium, iron, and folate in older persons. Curr Geriatr Rep. 2018;7(2):103-113.

9. Banihani SA. Vitamin B₁₂ and semen quality. Biomolecules. 2017;7(2).

10. Ahmed MA et al. Perspectives on peripheral neuropathy as a consequence of metformin-induced vitamin B12 deficiency in T2DM. Int J Endocrinol. 2017;2017:2452853.

11. Pawlak R. Is vitamin B12 deficiency a risk factor for cardiovascular disease in vegetarians? Am J Prev Med. 2015;48(6):e11-26.

12. Scientific opinion of the Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to food on a request from the commission on adenosylcobalamin and methylcobalamin as sources for vitamin B12. The EFSA Journal 2008;815:1-21.

Terug